شعر های ترکمنی

  ئون سوز   

   چاغداش شعريميزين تمه لى صاييلان "ديوان شعرى" بوگونكو قوشاق طرفينده ن إهماله اوغراميش گيبيدير . آيدين بير توركمن گنجى چاغداش أثرلرى جوشقو ايله اوقوركن ،ديوان شعرينده ن قاچينييور .بيزجه بونون باشليجا سببى ، بو تور أدبياتين ديليدير . عرب وفرس أدبياتينين أتكيسى آلتيندا تاريخه مال اولان سياسال، كولتوره ل وسوسيال دوروملار گولگه سينده دوغوپ بويويه ن وگليشن ديوان شعرى يابانجى سوزجوكلرله يوكلو بولوندوغو يانيندا بو سوزجوكلرين ئوزه ل اوقوما طرزى ده واردير.بونلارا أك اولاراق ديوان شعرينده يابانجى ديل قوراللارينا گنيش ير ويريلميشدير . دولايسييله ينى قوشاغيميز، اوقونماسى گوج وقاوراماسى زور اولان ديوان شعريميزده ن اوزاقلاشما مجبوريتينده قالميشدير .طبيعى بودا ادبياتيميز ايچين بويوك بير خسارت صايلير . بيرده بو قوشاق وگله جك قوشاقلاريميز، دوروم بويله گيدرسه أدبياتيميزين زنگين بير قايناغيندان واونور ويريجى اوزون تاريخينه طانيق اولماقدان يوقسون قالاجاقدير .  گنج أدبياتچى وآيدينلاريميزين ، نسيمى، فضولى وهجرى دده گيبى وديگر يوزلرجه ديو شاعرلرين أثرلرينى اوقوماق وآراشديرماق فرصتينده ن محروم اولمالارى گله جكده أدبياتيميزى اولومسوزجا أتكيليه جكدير . بو دوروم قارشيسيندا ، ينى قوشاغا ديوان شعرينى سيوديرمك وقولايجا اوقوماسينا ينيده ن بير قاپى آچماق آماجيلا ، عراق توركمنلرينين وتوم تورك دونياسينين أن ياراتيجى واوسطا شاعرى {فضولى}نين غزه للرينده ن  پارچالار سيچيپ آچيقلاديق . پارچالاردا بولونان عربچه، فارسچا وگونوموزده ديليميزده ن قايپ اولان توركمنجه سوزجوكلرين يرلرينه گوره معنالرينى ويرديكده ن صونرا سيچيله ن پارچالارين آچيقلاماسينا گيچديك. هر غزه لين سوزلوگونو ، غزه ل ايله بيرليكده تثبيت ايتديكده ن صونرا ، بيتلرين صاغيندا بولونان رقمه گوره غزه لى آچيقلاديق . پارچالارى اوقويان گنجلريميز آشاغيدا گله ن نقطالارا دققت ايتمه ليديرلر : 1ـ ايكى سوزجوك آراسيندا ( و ـ واو) باغلاجى بولوندوغو يرلرده ، بو( واو) آغيزدا (ــُ ،ضمّه) يه دونوشدورله رك بيرينجى سوزجوگون صون حرفى اوزه رينده  اولور گيبى اوقونور .ئورنه گين : ( جان و دل ) {جانُ دل } اوقونور،( درد و غم ) {دردُ غم} اوقونور، ( رند و زاهد ) {رندُ زاهد} اوقونور . 2 ـ ديوان شعرينده بولونان ( إضافه ) ده ئوزه لدير، بير سوزجوك ديگر بير سوزجوگه إضافه ايديليركن اوقوندوقدا بيرينجى سوزجوگون صونونا بير (ـِ كسره) سه سى اكله نير ، ئورنه گين : ( شب هجران) {شبِ هجران } ، (سيل سيته م ) {سيلِ سيته م} ، درد دل ) {دردِ دل } اوقونور . 3 ـ ديوان شعرينده ايكيده ن فاضلا إضافه ده واردير،ئورنه گين:( فضولى ايله دى آهنگ عيش خانهء روم) قاناتيندا: آهنگ/عيشه ،عيش/خانهء يه ، خانهء/ روم)ه إضافه ايديلميشدير .بو گيبى إضافه لرده صون سوزجوك خارج ،قالان سوزجوكلرهپ (كسره لى) اوقونور، ئورنه گين :{ آهنگِ عيشِ خانهءِ روم} . 4ـ ديوان شعرينده كيمى سوزجوكلرين صونوندا تك بير ( همزه /ء ) گلير، بو همزه يينه (كسره ـ ِ) ايله اوقونور. ئورنه گين: (قطرهء شبنيم ) {قطرهءِ شبنيم}،(كلبهء أحزان) {كلبهءِ أحزان} اوقونور. صون اولاراق بيز ديوان شعرينى سيوديگيميز قادار بو طرزدا شعر يازماق طرفدارى دگيليز .. ديوان شعريميز كندى چاغينين صنعتى اولدوغو گيبى، چاغداش أدبياتيميزين تمه ل طاشى وطوپلوموموزون گيچيرميش اولدوغو گونلرين بير آيناسيدير، بيزده بو آچيدان اونا ئونه م ويريپ گنجلره بو تور شعرلرى اوقوماق وقاوراماقدا قيلاووز اولسون دييه بو كوچوجوك كتابى حاضرلاديق . كتابدا اوفاق تفه ك أكسيكليك وارسا دا بو ساحه ده چاليشان أستادلارميزدان يارديم بكلركن كتابين توركمن كتبخانه سينده بير بوشلوق دولدوراجاغى اومودونداييم .     فضولى   عراق طوپراغيندا، عراق توركمنلرينين يه تيشتيرديكلرى فضولى تورك دونياسينين أن بويوك شاعرلرينده ن صايلير وبلكيده أن بويوكلريدير . آدى " محمد "باباسى " سليمان " دير . شعرده مخلصى ( فضولى ) ، زمانيندا بغداد ولايتينه باغلى ( كربلا ) شهرينده ياشاديغى ايچين ( بغدادى ) لقبىايله آنيلير .فضولينين دوغوم وئولوم تاريخلرى ودوغوم يرى حالادا طارتيشما قونوسودور .آراشديرماجيلارين بويوك بير بولومو فضولي ـ نين (900هـ /1494م)ده كربلادا دوغدوغونا و(963هـ /1556م) عينى شهيرده ئولوپ گومولدوگونه إشارت ايتميشلردى .فضولى ـ نين چاغداشى( صادقى ) ايسه تذكره سينده شاعرين" بيات"عشيرتينه منسوپ اولدوغونو قيد ايتميشدير .ايلكين " صفويلر" وداها صونرالارى "عثمانليلار" ده ورينده ياشايان شاعريميز توركچه ديوانينين ئون سوزونده عقلى ( طب ،هندسه ، منطق وحكمت ) ونقلى ( تفسير ،حديث وتاريخ ) گيبى علملره اييجه واقف اولدوغونو إفاده ايدييور .فضولى ـ نين گنيش ودرين بيلگيلى وياراتيجى بير شاعر اولدغونا أن پارلاق دليل ، تذكرلرده ( مولانا فضولى ) و ( سلطان الشعراء ) لقبلرييله آنيلماسيدير .فضولى نين اگه ر صفويلر أگه رسه عثمانليلارين( قانونى سليمان) چاغيندا پك پريشان بير حياة گچيرديگى ، كنديسينه لايق تقديرى گورمه ديگى وبو يوزده ن دورمادان زمانيندان ، طاليعيندان، ظلم وايشكنجه ده ن شكايتچى اولدوغونو أثرلرينده آچيقجا گورمكده ييز .توركمن ( آذرى ) لهجه سيله شعرلرينى يازان فضولى بو ديلين بوتون گوزه لليكلرينى ،اينجه ليكلرينى وگرچكده ن ليريك شعر ديلى اولدوغونو يانصيتماقدا اوستون باشاريلار قيد ايتميشدير . فضولى نين شعرلرينه گلينجه هپ عشق تماسى اوزه رينه قورولودور . اونون عشقى مادى عشق دگيل ، معنوى عشقدير .ايشته بو يوزده ن تصوف أدبياتينين سوزجوك ، تومجه ،تريم ودوشونجه لري، فضولى نين شعرلرينده گوزه چارپان نيته ليكلرده ن بيريدير . عراق توركمنلرى وتورك دونياسينين أن بويوك ليريك شاعرى فضولى أن چوق غزه   للرى و ( ليلى مجنون ) آدلى مثنويسينده اوستونده ن داها اوستون باشارى گوسترميشدير .ذاتا (شاعرين قدرتينى گوسترن غزه لدير) دييه ن فضولى غزه ل وورغونو اولدوغونو ، ايچينى قاووران آتشى وقفاسينى دوگن دوشونجه لرينى غزه  لده يرلشديرميش اولدوغونو صاپتاميشدير. اونون يازديغى غزه للر، زمانيندا اولدوغو گيبى بوگونده ده صيجاقليغينى ، جاذبيت وجانليليغينى قورويا بيلميشدير.ذاتا عشقا مبتلا اولان بير گونول، ده وران زنجيرلرى ايچينده چيرپينان سزگين بير روح وكسكين بير فقادان دوغان شعرلر آنجاق فضولى نين شعرلرى گيبى اولور . علمسيز شعرده ن روحسوز قاليپپ گيبى نفرت ايده ن فضولى أن چوق معنوى عشق، الهيات وصف وسوسيال قونولارا ئونم ويرميشدير . فضولى نين غزه للرينى اييجه اوقويان وقوللانديغى سوزجوكلرى درينده ن درينه اينجه ليه نلر بو ذاتين ياشاديغى چاغلا قايناشميش اولدوغونو، چاغين اولوملو اولومسوز يونلرينه اييجه تانيق اولدوغونو وچوغو زمان إشارتله وآرا صيرا آچيقجا چاغى اله شديرديگينى قولايجا دويار . سوز ومعنى اوسطاسى شاعر شعرلرينده سيچه رك قوللانديغى سوزجوكلرى يرينده ن دپره تمك ويا بير سوزجوگون يرينه عينى معنا وعينى ( تفعيله) ده باشقا بير سوزجوك اوطورتماق اولدوقجا زوردور .فضولى نين شهرتى زمانيميزا دكين، يوردو عراقدا وعراق ديشينده ياييلميش وچاغلار بويونجا يوزلرجه ديو شاعرلرين يه تيشيپ شهرت قازانمالارينا يول آچميشدير . فضولى نين توركچه ، فارسچه وعرپچه اولاراق اوچ ديوانى واردير ، آيريجا ديليميزده يازيلان أن گوزه ل مثنوى صاييلان ( ليلى مجنون ) دستانى وكربلا واقعه سينى عرض ايده ن( حديقة الشهداء) ,( شكايت نامه ) آدلى مكتوبو باشدا گله ن أثرلرينده ندير . عربجه ده ( مطلع الأعتقاد ) وفارسجادا( ساقى نامه ، رندو زاهد ، بنگ وباده ) اثرلرى دونيا چاپيندا صان قازانميش أثرلردير . فضولى نين تربه سى كربلادا سلام اولسون إمام حسين نين مقامينين گونه ى قاپيسيندان ايچه رى گيرديكده صاغ ألده بير كوچوجوك اودا ايچينده دير وچوغو زمان زيارت ايديلير .   (1)     1. يـا رب هميشـه لطفينى ايـت رهنمـا بنا     گوسترمه اول طـريقى كى يتمه ز سنا بـنا   2. قـطع أيـله آشيناليغيم أنـدان كى غيره دير     أنـجاق ئـوز آشينالارين ايـت آشيـنا بـنا   3. بـير يـرده ثابـت ايـت قـدم إعتبـاريمى     كيـم رهـبر شـريعت اولا مقـتدا بـــنا   4. يـوق بنده بيرعمل سنا شايسـته آه أگـه ر     أعماليما گوره ويـره عدلين جــزا بــنا   5. خـوف خـطرده مضطربيم اوميــديم كـيم     لطفين ويـره بـشارت عفـو وعطا  بـسنا   6. بن بـيلمه زم بنا گره كن ،سـن حكيمسـين     منع ايـله ويــرمه هـر گره كمزسنا بـنا   7. اولـدور بـنا مـراد كه اولـدور سنا مـراد     حــاشا كى سنـدن ئـوزگه اولا مـدعا بنا   8. حـبس هـوادا قـويما فـضوليىصفت اسير     يـا رب هـدايت ايــله طـر يق فنــا بنا    سوزجوكلر: ·     رهنما: يول گوستره ن،قيلاووز .* آشناليق : دوستلوق.* مقتدا: ايزينده يورولن كيمسه. .* شايسته: لايق .    آچيقــلاما :   1. يا إلهى، هر زمان لطفينى قيلاووز ايت بنا. بنى سنـا يتيرميه ن  يولو گوسـترمه بنا.   2. سنده ن  ئوزگه لرينـده ن كـس آرامـى،  سنى اييجه تانييانـلارا دوسـت قيـل بنى.   3. بـنـى او يــرده ثـابـت قـيـل كـى، اورادا شريعتـين قيـلاووز اولسـون بـنا.   4. سنين راضيليغينى قازاناجاق بير ياپديغيم يوقدور، واى حاليما أگه ر عدالتينله بنى يارغيلارسان {مرحمتينله يارغيلا بنى}.   5. چه وره مى صاران تهلكه لرده ن أنديشه لييم ،أما لطفين بنا عفو وعطا موژده سى ويره جگى اومودونداييم.   6. بنا ياپماسى اويغون اولان ايشلرى بيلمييوروم، سن حكيمسين،سنا ياقيشماز ايشلرده ن منع ايت بنى.   7. سنين ايسته ديگين بنيم ده ايسته ديگيمدير، سنده ن باشقاسينى ـ حاشا ـ ايستيه مم .   8. الهى،فضولىي هوايى نفس زنجيرلرينده بيراقما، ذاتيندا يوق اولماق( فانى اولماق) يولونو گوستر بنا .    ( 2 )   1.      دوستـوم عـالم سنينچون گر اولور دوشـمـن بنا غـم دگيل زيرا يته رسين دوست آنجاق سـن بـنا   2. عشقا صالديم بـن بنى ، پند آلمايوب بير دوستـدان     هـيچ دوشمن ايـله مز آنى كى ايـتديـم بن بـنا   3.   جان وتن اولدوقجا، بنـده ن درد وغم اكسيك دگـيـل     چيقسا، جان خاك اولسا تن، نه جان گره ك نه تن بنا   4.         وصل قـدرين بـيلمه ديم فرقت بلاسين چكمه ده ن     ظلمتِ هجر ايـتدى چـوق مهم ايـشى روشن بـنا   5. دود و أخـكردير بـنا سرو ايله گـول اى بـاغبـان     نيــله ريم  بـن گلشنى، گـلشن سنا كلخـن بـنا   6.غمزه تيغين چكدى اول ماه ، اولما غـافل اى گونول    كـيم مقرردير بوگون، ئولمه ك سنا، شيـوه ن بـنا   7. اى فضولى، چيقسا جان چـيقمام طريـق عشقده ن     رهگذارى اهـلِ عشق اوزره قـيلين مـدفـن بـنا     سوزجوكلر:   * پند: ئوگوت، نصيحت.* خاك: طوپراق.* وصل: قاووشماق.* فرقت:آيريليق. * مبهم : قاپالى.* روشن: آچيق،آيدين .* دود:دومان.* اخكر: آتشلى كول.* غمزه: يان باقيش، كيرپيك قيرپمه.* تيغ : قليچ.* ماه:آى.* شيوه ن:ياص ايتمه ك.* رهگذار:  يول اوستو. * مدفن: مزار ، گوموت .     آچـــيقلاما :   1.      دوستوم سنى سيوديگيم ايچين عالم بنا دوشمان اولورسا دا غم دگيل،     چونكو بير تك سنين دوستلوغون يته ر بنا .   2. بن كندى كنديمى عشقا دوشوردوم، دوستلارين ئوگوتلرينه آلديرماديم،     بنيم كندى كنديمه ايتديگيمى هيچ بير دوشمان بيله ياپماز بنا.   3. روح ايله بدن قالديقچا  بنده، درد ايله غم بندن أكسيلمز،  چيقسين روحوم،  بدنيم ده طوپراق اولسون ، بنيم بونلارا آصلا إحتياجيم يوقدور.     4. آيريليق دردينه دوچار اولمادان، قاووشمانين دگه رينى بيلمه ديم.     آيريليق قارانليغى .بير چوق قاپالى ايشى آيدينلاتدى بنا.   5. اى باغچه جى، بنيم گونلومون آتشى گول ،آهيمين دومانى دا سروى     آغاجيدير،  بن گلشه نى نه ياپاييم، گلشن سنين اولسون، كولخن ده بنيم .   6. أى گونول او آى يوزلو گوزه ل گوز قيرپاراق قليجينى چكدى،غافل     اولما بوگون سنا ئولمه ك بنا دا ياص طوتماق گره كدير .   7. اى فضولى، روح چيقسا بيله عشق يولوندان چيقمام، ئولورسم ده     مزاريمى عاشقلارين يولو اوستونده يا پينيز .    (3)   1. غـم ديـاريندا اجــل پـيكى گـذار أيـتمز بـنا     يـوق صانور واريم مـگه ر كيم اعتبار ايتمز بنا   2.  يـار جـور ايتمز بـنا أغيـار تعليم ايتمه ده ن      بـالله أغـيار ايـليه ن إحسانى يـار ايـتمز بنا   3. داغـيدير هـر لحظه بــرك عيشيمى آهيم يلى     قانـغى نـاحق ظلمدير كيـم روزگار ايـتمز بنا   4. عشق درديـله خوشام تـرك ـنصيحت قيل رفيق     بـن كى تيرياكى ميزاجم زهـر كـار ايـتمز بنا   5. نـقد جـان تـاراج غمده ن صاقلاماق دشواردير    عـشق تـا سنگ مـلامتـدن حـصار ايـتمز بنا   6. يـاد لعلـينله فـضولى گــوزلويـوب راهِ عدم     وار بـير تـدبيرى امـا آشـكار ايــتمز بــنا     سوزجـــوكلر:   * گذار: گيچمه ك.* جور: سيته م، ظلم .* أغيار: رقيب .* برك: ياپراق .* قانغى : هانگى.* روزگار: زمان .* تاراج: تالان، ياغما * دشوار:  گوج،زور * لعل: قيمتلى قيرميزى طاش ( مجازى اولاراق دوداق يرينه استعاره اولاراق قوللانير) * راه: يول .* عدم : ئولوم، يوق اولماق .      آچــيقلاما :   1. بولوندوغوم غم دياريندا ئولوم باده سى دونوپ دولانيركن، بنده ن يانا دونمييور( بنا ياناشمييور) .وارليغيمى يوق گيبى صانييور بنى گوزه آلمييور.   2. رقيبلر ئوگره تمه ده ن يار بنا ظلم ايتمز ،آند اولسون اللها رقيبلرين بنا ياپديقلارى اييليگى سيوگيلى بيله  ياپماز .   3. آهيمين يلى هر آن حياتيمين ياپراقلارينى داغيدير، بو عدالت طيشى بير ظلمدير كى بونو زمان بيله ياپماز بنا .   4. يولداش، بن عشق درديله موطلويوم ، بنا ئوگوتده بولونما، بن ترياكى مزاج اولدوغوم ايچين زهير كار ايتمز بنا .   5. أگه ر عشق ، قيناما طاشلاريله ياپديغى چه وريمله بنى قورومارسا، غم ياغماسيندان جانى قوروماق زور اولور .   6. فضولى ، قيپ قيرميزى (لعل طاشينا بنزيه ن) دوداقلارينين آنيسيله يوقا ولماق ا يستييور، اونون بو يولدا بير تدبيرى ده واردير ، اما بيلديره مييور بنا .    (4)     1.      جـانيمين جــوهرى اول لـعل شكر بـاره فدا    عمرومـون حــاصيلى اول شيوهء رفـتاره فدا   2.      درد چكميش بـاشـيم اول خـال سياه قوربانلى    تـاب  گورموش تـنيم اول طرّهء طرّاره فــدا   3.                 گوزلريـمده ن دوكــولن قطرهء أشكيم گهرى    لبلريــنده ن صاچـيلان لـؤلؤ شاهواره فـدا   4.                 چاك ِ سينه مـده اولان قانلى جـيگر پاره لرى     مستِ چشمينده اولان غـمزهء خونخواره فـدا   5.  پـاره پـاره دلِ مجــروح پــريشـانيمدان     سرِ كـويونده گـزه ن هر ايـته بير پاره فـدا   6 . جان دل قيدينى چكمه كده ن ئوزوم قورتارديـم     جـانى جـانـانـايـا ايـتديم دلى دلـداره فدا   7.      اى فضولى نولا گر صاقلار ايسه م جـانى عزيز     وقـت اولا كيم بــير شوخ سيته مكاره فــدا   ســـــوزجوكلر :   * لعل: قيرميزى قيمتلى طاش ( دوداق) .* شكربار:شكر صاچان.*شيوه : چشيد ، نوع. * رفتار : يورويوش. * تاب: آتش. * طرّه : باش ئورتوسو آلتيندان چيقيپ آلين اوزه رينه دوشن صاچ .*طرّار : يان كسيجى .* أشك :گوز ياشى. *گهر:جوهر. لب: دوداق . *لؤلؤ: اينجى. *چاك: ييرتيق .*شاهوار: شاها ياقيشير. *مست: سرخوش : سوزگون. * چشم: گوز .*غمزه :يان باقيش وگوز قيرپماق .*خونخوار: قان ايچه ن .* پاره پاره :پارچا پارچا . *سركوى: سوقاق باشى. * ايت : كوپك .*قيد: باغ: زنجير .*دلدار: سيوگيلى.*شوخ: گوزه ل *سيته م: ظلم .* سيته مكار: ظالم .   آچيقلاما :   1 . روحومون جوهرى او شكر صاچان دوداقلارا فدا اولسون . عمرومون ئورونو او صاليناراق يوروشه فدا اولسون .   2.   بو دردلر چكه ن باشيم او سياه خالا قوربان ، وبو ىتشلر گوره ن دنيم ده آلين اوزه رينه دوشن صاچا فدا اولسون .   3.         گوزلريمده ن آقان ياش داملالارينين جوهرى دوداقلاريندان صاچيلان شاها لايق اينجيلره فدا اولسون .   4.         گوگسومون ييرتيغينداكى قانلى جيگر پارچالارى ، سوزگون گوزلرينين قان ايچه ن باقيشلارينا فدا اولسون .   5.         پارچا پارچا اولان پريشان ويارالى گونلومون هر پارچاسى، سوقاقينين باشيندا دولاشان كوپكلرين هر بيرينه فدا اولسون .   6.         روح ايله گونول باغلاريندان قورتارديم ئوزومو ، روحو سيوگيليه، گونولو ده گونول صاحبينه فدا ايتديم .   7.         اى فضولى، روحو عزيز گوروب صاقلاماقدا نه فايدا وار، بير گون گلير ده او دا بير ظالم گوزه له فدا اولور.   ( 5 )   1.   بنيم تـك هيـچ كيـم زارو پريشـان اولماسـون يا رب اسـير س درد عشق وداغ هـجران اولمـاسـون يا رب   2. ادم جـورلرديـر چـكديگـيـم بى رحـم پـوتـلاردان     بــو كافرلر اسير بيـر مسلمـان اولماسـيـن يا رب   3. گوروب انديشه ء قتليمـده اول مـاهى  بـودور درديـم     كى اول انديشه ده ن اول ماه پشيمان اولماسـون يا رب   4. چيقارماق ايسته لر تنده ن چكـوب پيكانين اول سـروين     چيقان اولسون دلِ مجروح ، پيكـان اولماسون يـا رب   5. جـفا وجـور ايـله معتاد آنـلاريسيز نـولـور حـاليم     جـفاسيـنا حـد و جـورونه پـايان اولماسون يـا رب   6. ديمه ن كى عدلى يوق يا ظلمى چوق هر حال ايله اولسا     گـونول تـختينه آنـدان باشقا سلطان اولماسون يا رب    7. فـضولى بـولدو گــنج عـافيت ميخـانه كـنجينـده      مبـارك ملكديــر اول ويــران اولمــاسون يا رب   ســوزجوكلر:   * هيچ كيم:هيچ كيمسه .*  زارو پريشان :آغلايان وشاشقين .*هجران : آيريليق. * جَور : ظلم .* بى رحم  : رحمسيز، قييجى. * پوتلار: گوزه للر( مجازى) * أنديشه : دوشونجه .* ماه: آى  * پيكان :ديكان .* دل : گونول. * ئوزگه: باشقا . * گنج : خزينه .* كنج : كوشه، بوجاق .             آچيقلاما :   1.         إلهى ، هيچ كيمسه بنيم گيبى آغلار وشاشقين اولماسين ، هم ده عشق دردينين وآيريليق داغينين أسيرى اولماسين .   2.         بو مرحمتسيز گوزه للرده ن چكديگيم دائما سيته مدير ،إلهى، هيچ بير مسلمان بو كافرلرين أسيرى اولماسين .   3.         او آى يوزلو گوزه ل بنى ئولدورمه يى ئون گورموشدور، إلهى،او گوزه ل بو دوشونجه ده ن جايماسين .   4.         أو سروى بويلو گوزه لين اوقلارينى تنيمده ن چكوب چيقارماق ايسترلر، إلهى چيقان يارالى گونول اولسون ، اوقلار اولماسين.   5.         بن او گوزه للرين ظلم وجفاسينا آليشقانيم، اونلارسيز گيچينه بيلمه م،إلهى، اونون ظلمونا صنير وجفاسينا صون اولماسين."اونون نه ظلمو صونا ايرسين نه ده جفاسى"   6.         اونا ، عدالتى يوق ويا ظلمو چوق ديمه يين، ناصل اولورسا اولسون گونول تختينه اوطوراجاق اوندان باشقا بير سلطان اولماسين الهى .   7.         فضولى ، موطلولوق خزينه سينى ميخانه كوشه سينده بولدون، او بير مبارك يردير ويران اولماسين الهى .    ( 6 )   1. غالبا بـير أهـل دل طوپــراغيـديـر دردِ شـراب     كيم قيلوب حرمت، بنالر طوتمـوش اوستونده حـباب   2. بـرق وباران صانما كيم گوردوكـده آه واشـكـيمى     بـيلمه زم نمدير بـنيـم آغـلار بـنا يانار سحـاب   3. أى صوران حاليـم بـو استغنا سؤاليندن نـه سـود     حاليـم ايـلرسين سؤال أما ايشيتـمزسين جــواب   4. دشت غـمده خـاكِ قـبريـم اوزره سروو گردبـاد     جكسه باش اول سرويده ن صو كسمه اى سيل سراب   5. يـتمه يوب وصلـينه سن لـيلى وشن بـير عمردير     بـن گيبى مـجنون اولوب صحرايه دوشموش آفتاب   6. اول پوت ابروسين قويوب محرابه دونده رمه م يوزوم     قـوى بـنى زاهد بنا چـوق ويرمه تانرييچين عذاب   7. نـقد عمرى بـير صنم عشقينده صرف ايـتدين تمام     اى فـضولى ، آه أگه ر سنده ن صورولسا بو حساب   ســوزجوكلر :   * أهل دل : گونول أهلى ، عاشق . * حباب: صو قابارجيغى . * برق: ييلدريم.* باران: ياغمور .* آه :حسرت.* إشك: گوز ياشى .* سود: يارار، فايدا .  * دشت: چول، صحرا .* خاك: طوپراق .* گردباد : دولامالى قاصيرغا.* سراب :آلقيم.* وش : چهره .* آفتاب: گونش .* أبرو: قاش .* صنم: تاپيلاسى گوزه ل.   آچــقلاما :   1. قوتلى إحتمالدير كى شرابين دردى بير عاشيقين طوپراغيدير ، اونون ايچين قابارجيقلار صايغى گوستره رك او طوپراغين اوستونده كنبد طوتموشدور.   2.حسرتيمين آتشى ايله گوز ياشيمى گوردوكده ، ييلدريم و ياغمور اولدوغونو صانما،   نه يه دوچار اولدوغومو بيلمه مه كده ييم ،كى بو حالا بولوطلار هم يانار هم ده آغلار.   3.اى حاليمى صوران ،صورماندا بير فايدا يوقدور ،حاليمى صورارسين اما جواب آلامازسين. 4.طوز طوپراقلى قاصيرغا وسرو آغاجى،غم چولونده قبريم اوسته گولگه صالديقدا ، سن اى آلقيم او سرويده ن صويو كسمه .    5 . سن گيبى ليلى يوزلويه قاووشماديغى ايچين ، گونش بنيم گيبى دلى اولاراق چوللره دوشموشدور .   6 . ا و گوزه ل، قاشلارينا قلم چكميش، آرتيق محرابه دوندرمه م يوزومو ،اى زاهد بيراق بنى كندى حاليما ، ايله الله عشقينا عذابيمى آرتيرما .   7 . عمرونو بير گوزه لين عشقينا خارجاديم .اى فضولى ، واى حالينا صورولسا سنده ن حساب .    ( 7 )        1. درد عشقيم دفـعينه زحمت چكه ر دائم طبيـب     شكر كيم اولموش اونا زحمت، بنا راحت نصيب   2. بـير زباندير شرح غم تقريرينه هـر برك گول     ايـلمز بيهوده گـول گوردوكده افـغان عندليب   3. بـيلسه ذوقيم وصلدن فرقتده افزون اولدوغون     دمـبدم منعم روا گـورمزدى رشكيندن رقـيب   4. طـعن غـفلتدير پرى طلعتلره إظـهار حــال     صانما كـيم احباب حالينـدان اولور غافل حبيب   5. آه بيلمه م نيله ييم قورتولماق اولماز قـيدده ن     بـن حريف ساده دل خوبلر جمـالى  دلـفريب   6. شمع قـربيله تـفاخر قيلمه اى پـروانه كـيم     خـرمنى عمرين يـانار برقِ فنادان عن قريب   7. نـولا آغلارسا فـضولى روضهء كويون آنوب     لا جـرم گريان اولور قلغيچ وطن يادين غريب   سـوزجوكلر :   * زبان : ديل .* برك : ياپراق . * بيهوده :بوشينا . * عندليب : بلبل .* افزون : چوق . * دمبه دم : آراصيرا .* رشك :قيصقانجليق .حسد ايتمك .* حريف : دوست ,* پروانه :كله بك .* قلغيچ :قيلديقده .* خوبان :گوزه للر .* دلفريب : آلداتان ، حيله جى .   آچيقلاما :   1. عشقيمين دردينى گيده رمك ايچين طبيب دائما زحمت چكه ر ، شكر اولسون كى اونا زحمت بنا راحت نصيب اولموش .   2. گولون هر بير ياپراغى ،دردلرى آچيقلاماق ايچن بير ديلدير ،آرتيق بلبل گولو گوردوكده فغان ايتمه سى بوشونا دگيلدير .   3 . آيريليقدا دويدوغوم لذّ تين ، قاووشماق لذّتينده ن اوستون اولدوغونو بيلسه يدي رقيب ، آرا صيرا قاووشماما مانع اولمازدى .   4. ملك يوزلو گوزه للره حالينى عرض ايتمك بير تورلو غافل اولماقدير, سيوگيلى، سيوگيلينين حاليندان غافل اولماز( حالى سيوگيليه عرض ايتمه يه  لزوم يوقدور ) .   5. آه بو سيوگى قيدينده ن ( زنجيرينده ن) قورتولماق اولمويور ، نه اپاجاغيمى بيله مييوروم.بن صاف گونوللو بير دوستوم گوزه للرين گوزه لليگى ايسه آلداتيجيدير .      6. اى كله بك، موما ياناشماقلا ئوگونمه، چوق سورمه ده ن بو موم عمرونون خرمانينى يانديراجاقدير.   7. فضولى، سنين كويونون باغچه سينى آنيب آغلارسا، بوندا تحف بير شى يوقدور ،ذاتا غريب وطنينى آنديقچا آغلار .   ( 8 )   1. اى أسير دام غـم بير كـوشهء مـيخـانه طـوت     طوتما زهادين مخالف پــنديتى پـيـمانه طـوت   2.   ديشله ديمسه لعلين أى قانيم دوكـن ، قهر أيـلـمه     طوت كى قان ايتديم عدالت ايـله قـانى قانا طـوت   3. چيـزكينوركن بــاشينا شمع رخـندن گونلـومـو     منع ايلمه، آنى هم اول شمعه بـير پـروانه طـوت   4. گـر سـنا أفـغانيـمى بــيهـوده درسـه مدّعى    اول سوزه طـوتما قولاق، بـن چكديگيم أفغانه طوت   5. قـيلمه زم زنـجير زلفى تـركيـن اى نـاصح بنى      خـواه بير عاقل خيال ايت خواه بــير ديوانه طوت   6. أى اولوب سلطان دييه ن دونـيادا بندن غيرى يوق     سن سنى بير جغدى بيل ، دونيـايى بير ويرانه طوت   7. اى فــضولى دهر زالين سـن فريبينده ن صاقين     اولما غافيل أرگيبى دپره ن ئوزون مـردانه طـوت    ســـوزجوكلر :   * دام : دوزاق . * كوشه : بوجاق .* ميخانه : ايچكى ايچيله ن ير . * پند : ئوگوت ، نصيحت . * پيمانه : شراب بارداغى .*  لعل : قيرميزى طاش(احجار كريمه دندير ، شاعرلر دوداغى لعله بنزه ديرلر) . * چزكينور : دونر ، دولانير. * رخ : ياناق . * پروانه : كله بك .* بيهودا : بوشونا.* خواه :ايستر. * جُغد :بايغوش .* زال : كهنه ، آق صاچلى . * فريب : حيله ، آلداتماق .* مردانه : ارككجه سينه  .              آچيقلاما :   1. أى غم دوزاغينين اسيرى،بير ميخانه كوشه سينده ير طوت مقام ايت ، زاهدلرين آيقيرى ئوگوتلرينى طوتما ،اونون يرينه بير شراب قدحى طوت.   2. سن اى قانيمى دوكن ، اگه ر دوداقلارينى ديشله ديمسه قيزما بنا ، وير عدالت حكمينى سن ده بنيم قانيمى دوك ( بن ديشله ديم قاناتديم ، سن ده ديشله قانات ، عدالت بودور ايشته ) .   3. ياناقلارينين ايشيغينه وورولان گونلوم باشينا دوندوكده اونو منع ايلمه ، گونلومو ياناغينين مومونا بير كله بك طوت ( بن بو ايشيقلى آتشلى ياناغين آتشينده يانمايا حاضريم ) .   4. عشق ادعاسيندا بولونان بيريسى .بوشونا افغان ايتديگيمى سنا آقتاريرسا ، سن او سوزه قولاق طوتما، چكديگيم افغانه طوت .   5. اى بنا ئوگوت ويرن ، بن اونون پرچه مينين زنجيرينى الده ن صالامام ، آرتيق ايستر بنى عاقل خيال ايت ايستر دلى اعتبار ايت .   6. اى كندينى سلطان صانوب دا( بنده ن باشقاسى يوقدور) دييه ن ،سن كندينى بير بايغوش ، ملكيني ده بير خربه طانى .   7. اى فضولى بو آق صاچلى زمانين حيله لرينده ن صاقين ، گيجيكمه، سيلكين ، ار گيبى مجادله وير " تسليم اولما" .    (9)            1 . گـونلوم آچـيلير زلـفِ پـريشـانينى گـوركج      نطقم طوتـولور عنـجهء خـندانينى گــوركج    2 . باقديقجا سنـا قـان صاچيلور ديـده لريمـده ن      بـاغريم دلينـور نـاوكِ مژگـانيـنى گـوركج   3. رعـناليق ايـله قــامت شمشادى أيـده ن ياد     اولمازمى خـجل سـرو خـرامانينى گــوركج   4. چوق عشقه هوه س ايده نى گوردوم كى هواسين     تــرك ايـتدى سنين عاشقِ نـالانينى گـوركج   5. كـافر كـى دگــيل مـعترفِ نــار جـهنـّم     ايــمانه گليــر آتـشِ هجـرانـينى گـوركج   6. نـازيـكليك ايـله غنجهء خــندانى ايده ن ياد    ايـتمزمى حـيا لــعل در افشانـينى گـوركـج   7. سن حـالِ دلـين سويله مه سن، نـولا  فضولى     ايــل فـهم قـيلور چـاكِ كريـبانينى گـوركج     ســـوزجوكلر :    * گوركج : گورونجه . * خندان : گولر .*  ديده : گوز. *  ناوك : اوق اوجو .*   رعناليق: گوزه لليك . * شمشاد : چم آغاجى ( بويو گوزه له دنير) .* نالان : آغلايان .* غنچه :گول .* دُر افشان : اينجى صاچان (آغزيندان اينجى دوكولن ) .* چاك گريبان: ييرتيق ياقا .   آچيقلاما  :   1. داغينيق ، پريشان پرچه مينى گوردوكچه گونلوم آچيلير ، گولر آغزينى گوردوكچه ديليم طوتولور .   2. باقديقچا يوزونه قان دوكولور گوزلريمده ن ، كيرپيكلرينين اوقونو گوردوكچه باغريم دلينير .   3. چم آغاجينين بويونا "گوزه لدير " دييه ن، سنين بويونو گورونجه اوتانمازمى ؟   4. عشقه ميل ايدن چوقلارينى گوردوم ، اونلارين سنين اينليه ن عاشيقينى گورونجه همه ن عشقى ترك ايتديلر .   5. كافر جهنم آتشينين وارليغينا اعتراف ايتمز ، سنين عشقينين آتشينى گورونجه ايمانه گلير ، اقرار ايدر .   6. گولر يوزلو قونجايى نازيكدير دييه آنان ، سنين اينجى صاچان قيرميزى دوداقلارينى گورونجه اوتانمازمى ؟   7. فضولى، سن گونلونون نه حالدا اولدوغونو گيزلرسن ده فايداسيزدير ،خلق نه حالدا اولدوغونو ييرتيق ياقاندان آنلار .    ( 10 )   1. پريشـان خلق عالم ، آه و افغان ايتديگيمـده ندير  پريشـان اولدوغوم خلقى پريشان ايتديگيـمده ندير   2. دلِ زاريمدا دردِ عشق گونده ن گونه فزون اولمـاق  يته ن بى درده تدبير ايـله درمان ايتديگيمده نديـر   3. گـوزوم كيم باغريمين قانين دوكر پـركاله پركـاله     دمـادم آرزويـى لـعل جـانان ايـتديگيمده نـدير   4. دگـيل بـيهوده، گـر ياغسا فلكدن باشيـما طاشلار     بـناسين تيشهء آهيملا ويـران ايتديگيـمده نـدير     5. قچن رسوااولوردوم قان يوتوب صبرايده بيلسه يديم     مـلامت چـكديگيم بـيهوده افغان ايتديگيمـده ندير   6. خطا سنده ن دگيل جسميم اوقوندان بي نصيب اولماق     حـباب اشك گـلگون ايـچره پينهان ايتديگيمده ندير   7. فـضولى، إخــتلاطِ مــردمِ عـالمده ن إكـراهم     پرى وه شلر خـيالين مونسِ جـان ايتديگيمده ندير    ســـوزجوكلر :   *دلِ زار : آغلايان گونول * فزون : آرتماق . * يته ن : گله ن. * پرگاله پرگاله : پارچا پارچا . * دمادم : هر زمان .*  لعل جانان : يارين قيرميزى دوداغى . *  تيشه : قازما ، كولونك .   آچيقلاما :   1. دونيا خلقلارينين پريشانليغى ، آه وافغان ايتديگيمده ندير ،بنيم ده پريشانليغيم خلقى پريشان ايتديگيمده ندير .   2. اينليه رك آغلايان گونلومده ،عشق دردينين گونده ن گونه آرتماسى، بنا گله ن دردسيزلره درمان ايتديگيمده ندير .   3. گوزومون دواملى اولاراق باغريمين قانينى پارچا پارچا دوكمه سى ،هر زمان سيوگيلينين قيرميزى دوداغينى ئوزله ديگيمده ندير .   4. گر فلكدن باشيما طاش ياغارسا بوشونا دگيلدير، وبو حسرتيمين قازماسى (كولونگو)ايله فلگين بناسينى ويران ايتديگيمده ندير .   5. اگه ر گلسه يدى صبر ايديب عشق يوزونده ن قوصتوغوم قانى يوتابيلسه يديم خلق ايچينده ديللره دوشوب رسوا اولمازديم .بو چكديگيم هيچ يره افغان ايتديگيمده ندير.   6.بدنيم، اوقوندان پاى آلماديغى سنده ن دگيل ، صوچلو بنيم ، او اوقلارى قانلى ياشين قابارجيقلارى ايچينده گيزله ديگيمده ندير .   7.  فضولى ، دونيا خلقى ايله قايناشمايى سيومييوروم، چونكو بن ملك يوزلو گوزه للرله قايناشماقدايم .   (11)   1. قـانغى گولشن گـولبنى سروِِ خـرامانينجاديـر     قـانغى گولبن اوزره غنچه لعلِ خـندانينجاديـر   2. قانغى گولزار ايچره بير گول آچيلور حسنين گيبى     قـانغى گـولبركى لبِ لعل دُر أفـشانـينجاديـر   3. قانغى بـاغين نخلى واردير قدّيـن تك بـاروه ر     قانغى نـخلين حـاصلى سيب زخـدانينـجا وار   4. قـانغى خونى سن گيبى جلاّده اولموشدور أسير     قـانغى جـلاّدين قلينجى نـوكِ مژگانـينجادير   5. قانغى بزم اولموش منوّر بير قدين تك شمـعدن     قانغى شمعين شعله سى رخسـارِ تابانينجـادير   6. قانغى يرده سنا بنزه ر بولونور بير گنج حسـن     قـانغى گــنجين أژده رى زلف پريشانينجادير   7. قانغى گولبن بـلبلى سويلر فضولى سـن گيبى     قانـغى بـلبل نـاله سى فـريادُ أفغانينـجادير    ســـوزجوكلر :   *قانغى : هانگى.  * گولبن :گول باغچه سى.* خرامان: صاليناراق يورويه ن.* خندان :گولر .* گولزار: گول باغچه سى .* گولبركى :گول ياپراغى .* دُر:اينجى.* أفشان: صاچان .* زنخدان : چنه چوقورو .* خونى: قانلى .* نوك : اوج .* مژكان :كيرپيك .* بَزم : مجلس .* رخسار: چهره،ياناق .* تابان :ايشيقلى.* گنج :خزينه .* حُسن: گوزه لليك .* اژده ر: ييلان .   آچــيقلاما :   1. هانگى گولستانين بويون گيبى بير سرو آغاجى وار. هانگى گول آغاجينين سنين آغزين گيبى بير گولر طوموجوغو وار .   2. هانگى گولستانده گوزه لليگين گيبى آچان بير گول وار ،هانگى گولون ياپراغيندا ،قيرميزى دوداقلارين گيبى اينجى صاچان بير ياپراق وار .   3. هانگى باغين بويون گيبى مه يوه لى بير فيدانى وار ،هانگى فيدانين مه يوه سى المايا بنزه ين  چنه نده كى چوقورا  بنزر .   4. هانگى قانلى سنين گيبى بير جلادين اسيريدير،هانگى جلاّدين قليجى ،كيرپيكلرينين اوجو گيبى كسكيندير .   5. هانگى محبت مجلسى وار كى بويون گيبى بير موملا آيدينلانسين ، هانگى مومون شعله سى ايشيق صاچان ياناغين گيبيدير .   6. هانگى يرده سنا بنزه ين بير گوزه لليك خزينه سىوار ،هانگى خزينه نين ، داغينيق ( سياه) زلفين گيبى بير ييلانى وار .( اسكيده ن اينانجلارا گوره خزينه لرى سياه ييلانلار بكله رميش ) .   7. اى فضولى ، هانگى گول آغاجينين بلبلى سنين گيبى ئوتر، هانگى بلبلون افغانى  دا سنين آه و افغانين گيبيدير.    ( 12)   1. بنده مجنونـدن فزون عاشقليق استعـدادى وار    عاشقى صادق بنيم ، مجنـونون آنجاق آدى وار   2. نولا قان توكمه كده ماهر اولسا چشميم مردمى     نـطفهء قـابلدرر غمزه ن گـيبى استادى وار   3. قيل تفاخر كيم سنين هم وار بنيم تك عاشيقيـن     ليلىنين مجنونو ، شيرينـين اگه ر فرهادى وار   4. اهـل تمكينم بـنى بـنزه تمه اى گــول بلبله     درده يوق صبرى آنين هر لحظه بين فريادى وار   5. ئويله بد حالم كى احواليم گورنـده شاد اولـور     هر كيمين كيم ده ور جَورينده ن دلِ ناشادى وار   6. گزمه اى گونلوم قوشو غافل فضـايى عشـقده     كيم بو صحرانين گذرگاهيندا چوق صيـادى وار   7. اى فضولى، عشق منعين قيلمه ناصحده ن قبول    عقـل تـدبيريدير اول صانما كـى بير بنيادى وار   ســوزجوكلر :   * فزون :چوق. * اهل تمكين :دايانيملى،تحمللى،آغر باشلى( تصوفى تريمدير).* بدحال : حالى كوتو .* ده ور: زمان .* جَور : ظلم. * ناشاد : كده رلى . * گذرگاه : يول .    آچيقلاما :    1. بنده مجنونده ن داها چوق عاشقليق يته نه گى وار . دوغرو عاشق    بنيم ، مجنونون آنجاق آدى وار .   2. گوز ببه كلريمين قان دوكمه كده اوسطا اولدوغونا شاشيلماز، او قابليتلى بيرطوخومدور وغمزه ن گيبى بير أستادى وار.(ويا ) او قارداشينى ئولدوره ن ( قابل)ده ن گله ن بير طوخومدور { بو خويو قابلده ن آلميش اولماسى گره ك ) .   3. ليلىنين مجنون گيبى وشيرين ـ ين فرهاد گيبى عاشقلارى وارسا ، سن ده فخر ايت كى بنيم گيبى بير عاشيقين وار .   4. اى گونول بنى بلبله بنزه تمه، بن دايانيملى آغير باشلى بير عاشيقيم ،بلبل ايسه درده دوزومو يوقدور ، نفَس باشينا بين كز فرياد ايدييور .   5. ئويله حالسيزيم كى زمانين ظلموندان گونلو محزون اولان، بنى گوردوكده شاد اولور ( كندى دردينى يونگول گورموش اولور) .   6. اى گونلومون قوشو ،عشقين اوجسوز بوجاقسيز بوشلوغوندا غافل دولاشما ،بو صحرانين يوللاريندا پوصو قورموش چوقجا آوچيلار واردير.   7. اى فضولى ئوگوت ويره نين عشقى ياصاق ايده ن ئوگوتلرينى رد ايت قبول ايتمه،اونون سوزلرى عقلين تدبيريدير ، صانما كى بير آصلى واردير.    (13)     1. اول پـرى وه ش كيم ملامت ملكونون سلطانيدير     حكم آنـين حكمـودور فـرمان آنين فرمانيـدير   2. سوردو مجنون نوبتين شيمدى بنيم رسواى عشق     دوغرو درلر هر زمان بـير عاشيقين ده ورانيدير   3. لحظه لحظه گونلـوم اودوندان شررلردير چيـقان     قطره قطره گوز تـوكن صانما سِرِشكيم قـانيدير   4. چـاكلر گوگسومده تـيغى عشقدن عيب ايتمه نيز     كـيم جـنون گولزارينين، بـونلار گولو خندانيدير   5. اى فـضولى اولا كـيم يـار ايـده رحم افغانيميزا     آغـلا گل زاريـنجا، كـيم زار آغلاماق امكانيدير           ســـوزجوكلر :   * پرىوه ش :ملك يوزلو * ملاحت : گوزه لليك * فرمان : بويروق ، أمر *شرر : قيويلجيم * سرشك : گوز ياشى * چاكلر :ييرتيقلار *خندان : گولر *زار:اينيلتى   آچـــــيقلاما :   1.         او ملك يوزلو گوزه ل ، گوزه لليك مملكتينين سلطانيدير ، حكم اونون حكمو وأمر اونون امريدير .( ايسته ديگينى ياپار) .   2.         مجنون عشقدا رولونو گوروپ تماملادى ، ميداندان چكيليپ گيتدى ، شيمدى صيرا بنده دير ، عشقيندا رسوا اولان بنيم .   3.         گونلومون آتشينده ن هر آن قيويلجيملار چيقار ، بو قيويلجيملارى داملا داملا گوزومده ن آقديغى ايچين گوز ياشى قانى صانمايين ( ياش دگيل گوزلريمدن فيرلايان ، آتش قيويلجيميدير ) .   4.         عشقين قليجى گوگسومو پارچالاميش ، بو پارچالارى گوردوكده طعن ايتمه يين بو قيزيل كسيله ن پارچالار عشق باغچه سينين گولر يوزلو ( آچيلميش ) گوللريدير .   5.         أى فضولى ، اينليه رك أغلا، بلكيده سيوگيلى اينلمه نى دويار وحالينا آجير.   ( 14)   1. بـنى ذكر ايتمز ايل ، افسانهء مجنونـه مائلديـر     نه بنزه ر اول بـنا  دردى اونون درمانه قابـلدير   2. بيابانلاردا مجنونده ن غـم و درديم سؤال ايـتمه     نه بيلسون بحر حالين اول كى منزلگاهى ساحلدير   3. بـنيم تك اولابـيلمز شهرهء شهر ِ بـلا مجـنون     قبول ايلر مى اول رسواليغى هـر كيم كى عاقلدير   4. نه مشكل حال اولسـا عاشيقين معشوق ايدر چارا     گر اول بى درد بيلمزسه،  بو حالى حـال مشكلدير   5. فـراق ايـامى سيلابِ سرشكيمده ن خـبر دويماز     قيامت ما جراسيندان گور اول ظالم نـه غافـلدير   6. فـقيه مدرسه مـعذوردور إنـكار عشق ايـتسـه     يـوق ئـوزگه علمينه انكاريميز، بو علمه جاهلدير   7. فضولى، ايل سنى مجنوندان افزون ده ر ملامتده ن     بـونا مـنكر دگيل ، مجـنون دخى معقوله قائلدير   ســوزجوكلر :   * أفسانه :اسطورة * بيابان : چول ، صحرا * سيلاب : سيل ، صو طاشقينى *ملامت :قيناما،عاييبلاما.*سِرِشك : گوز ياشى *  أفزون : چوق.   آچيقلاما :   1.       ايل بنى آنماز ، مجنون أفسانه سينه ميل ايدر ، مجنون بنا بنزه مز ،اونون دردينين علاجى واردير ( بنيمكينين يوق ) .   2.    اى صحرالار گزه ن، مجنون ـ ده ن بنيم غميمى ودرديمى صورما، ساحلى مسكن ايدينه ن ، دنيزين حالينى بيلمز ( مجنون عشقين كناريندادير، بن ايسه م تام اورطاسيندا ) .   3.    مجنون بلا ومصيبت شهرينده بنيم گيبى صان قازانا بيلمز ،عاقل اولان رسواليغيمى قبول ايده مز ( بنا گوره مجنون اوصلودور، عاقلدير ) .   4. عاشيقين نه دنلى دردى اولسا ، معشوقه سى علاج ايدر ، بنيم دردسيز سيوگيليم حاليمدان خبردار دگيلسه ، حاليم داها دا كوتوله شير .   5. سيوگيلى، آيريليق گونلرنده گوز ياشيمدان ميدانا گله ن سيلده ن خبرى يوقدور، اويله گورولويور كى او ظالم، قيامت ماجرالريندان خبرسيزدير .   6.    مدرسه فقيهى، عشقى انكار ايدرسه معذوردير ، اونون باشقا بيلگيلرينى انكار ايتمه مكده ييز ، اما او، عشق علمينه جاهلدير واقف دگيل .   7. فضولى، ايل سنى مجنون ـ ده ن داها چوق عاييبلارسا معذوردور، بو عاييبلامايى مجنون انكار ايده مز ، اودا معقولو قبول ايدر .    ( 15 )     1. شـفايى وصل قدرين ، هجرايله بيمار اولانـدان صـور     زلال لعـل شوقين ، تشـنهء ديـدار اولانـدان صـور   2. لبين سرين گلوپ گوفتاره بندن ئـوزگه ده ن صـورما     بو پنهـان نكـته يى بير واقفِ اسرار اولانـدان صـور   3. گـوزو ياشلـيلارين حالين نه بيلسين مردُمى غـافـل     كواكـب سيرينى شب تـا سحر بـيدار اولاندان صـور   4. خبرسيز اولما فتان گوزلرين جـه ورين چكه نـلرده ن     خـبرسيـز مستلر بــيدادينى هوشياراولاندان صـور   5. غمينده ن شمعِ تـك يانـديم صبادان صورما أحـواليم     بـو احـوالى شبِ هجران بنيمله يار اولانـدان صـور   6. خـرابِ جـام عشقم نرگيسى مسـتين بيـلور حـاليم     خـرابات اهلينين احـوالينى خــمّار اولاندان صـور   7. محـبت لذّتـينده ن بـي خبرديــر زاهـدِ غـافــل     فضولى، عشق ذوقين ، ذوقِ عشـقى واراولاندان صور   ســوزجوكلر :   *  هجر: آيريليق * بيمار: خسته * زلال : صاف وشيرين صو *  تشنه :صوسوز، صوصاميش * لب : دوداق * گفتار : سوز * مى : شراب * پنهان : گيزلى * نكته : قاپالى سوز ، لغز * واقف : بيله ن، إطلاعى اولان * مردُم : گوز ببه گى * كواكب :ييلديزلار * سير : حركت *  شب : گيجه * بيدار : اويانيق .   آچيقلاما :   1. قاووشماق علاجينين دگه ر وقيمتينى ، آيريليق دردينده ن خسته اولاندان صور ، قيرميزى دوداقلارينين طاتلى صويونون لذّتينى ،سنى گورميه صوصاميش اولاندان صور .   2. دوداغينداكى گيزلرين نه لر اولدوغونو بنده ن باشقاسينا صورما ، بو گيزلرى، بنيم گيبى گيزلره آشينا اولاندان صور .   3.غفلت اويقوسونا دالان ، اويومايان ، گوزو ياشليلارين حالينى بيلمز ، ييلديزلارين حركتينى، گيجه يى صباحه دكين اويوماياندان صور .   4. آزديريجى ( يولدان چيقاران ) گوزلرين ظلمونو چكه نلرده ن اولما غافل ، آيماز سرخوشلارين چكديكلرى ظلمو آييق اولاندان صور .   5. غمينده ن موم گيبى يانيب اريديم ، صورما صبادان احواليمى ، بو احوالى آيريليق گيجه لرينده بنا يولداش اولاندان صور ( آيريليق گيجه لرينده تك يولداشى مومدور)    6. بن عشق باده سينين سرخوشويوم ، بونو دا آنجاق سوزگون گوزلرين بيلير ، ميخانه ده سرخوش اولانلارين احوالينى ايچكييه وورغون اولاندان صور ( ديوان ادبياتيتندا نرگيس گولو بايغين بايغين باقان خُمارى گوزه بنزه تيلير ) .   7. بو غافل زاهد، محبت لذّتينده ن خبرسيزدر ، فضولى سن عشق ذوقينى ، كنديسينده عشق ذوقى اولاندان صور .    (16)     1. عـالم اولـدى شاد سندن ، بـن اسير غـم هنوز  عالم ايـتدى تـرك غم ، بـنده غمِ عـالم هـنوز   2. جـان بـاغيشلاردى لبين إظهار گفتارِ ايتمه ده ن      اورمادان (عيسا)، لـب جانبخشليغدان دم هـنوز   3. سجده گاه ايتميشدى عشق اهلى قاشين محرابـينى     قــيلمادان خـايلى ملائك سجده ءِ آدم  هــنوز   4. جـانا دردين ، جسمه پيكانين روان ايتميشدى حكم     جسم ايـله جـان ارتـباطى اولمادان محكم هنوز   5. أشك صرف ايـلر فـلكدن كـام حـاصل قـيلمغه     بـو گهر قـدرينى بـيلمز ديـدهء پــرنم هنوز   6. پـردهءِ چشميم مـقام ايتميشدى بـير ترسا بـچه      اولـمادان مـهد مسـيحا دامـنِ مـريم هـنـوز   7. اى فضولى ، ايله دى هر درده درمان اول طـبيب     بـير بنيم زخميمدير آنجاق بولمايان مرهم هـنوز   ســـوزجوكلر :   * هنوز : حالا،شيمديه تك * لب : دوداق  * گفتار : سوز * جانبخش : روح ويره ن * سجده گاه : سجده قيلماق يرى * أشك : گوز ياشى * كام : آرزو * گُهر : جوهر * ديده : گوز * پر : دولو * نَم : رطوبت ،ياش * چشم :گوز * مهد : بشيك * دامن : أته ك *ترسابچه : كافر زاده .   آچيقلاما  :   1.    عالم سنينله شاد اولدو ، بن ايسه م غميمه مبتلا ، هركس غمينى بيراقدى ، او غملر هپ بنده طوپلاندى .   2.    عيسا پيغمبر ،ئولو ديريلتمه معجزه سينى داها گوسترمه ده ن ، سن قونوشدوقدا دوداقلارين روح باغيشلاردى .   3.    ملائكه لر حضرت آدمه داها سجده قيلمادان ، عاشقلار، قاشلارينين محرابيندا سجده قيلميشلاردى .   4. جان ايله بده ن بير بيرلرينه باغلانمادان ئونجه، الله سنين دردينى جانا، ديكانينى بده نه سوره كلى اولاراق باغيشلاميشدير .   5. بو جوهر قيمتينى بيلميه ن نملى گوزلريم ، فلكده ن نياز صاتين آلماق ايچين گوز  ياشلارينى خارجييور .   6. مريم آننه نين اته گى داها حضرت ( عيسا) يا بشيك اولمادان، بنيم گوزلريمين پرده سينده او خرستيان چوجوغو مقام طوتموشدور (اسكيدن ميخانه لرده يا خرستيان يا دا آتش پره ست اولان چاليشيردى ) .    7. اى فضولى او دوقتور هر درده درمان ايتدى ، بو گونه دكين مره مسيز قالان تك بنيم يارالاريمدير .    ( 17 )   1. رازِ عشقين صاقلاديم ئيلده ن نيهان اى سرو نـاز     گيتسه بـاشيم شمع تـك ممكن دگيل إفشايى راز   2. خـوبلار محراب ِ ابـروسينه مـيل ايتمز فــقيه     ئولسه كافـردير مسلمانلار آنـا قـيلمن نــماز   3. كيمسه اول بـدخويا إظهار ايـده بـيلمز حـاليمى     اى سرود نالا تانـريـچين سن اولغـل چـاراساز   4. قاليبيم گورموش تهى توكمه ك ديلربير تازه روح     بـرقِ آهـيم كيم گله ن پـيكانينا ويـرميش گذار   5. بـن خـود اولدوم اى ترابيمدان اولان ساغر مدام     رينـدلر بـزمين گـزوب بير بير يتور بندن نـياز   6. خـوب صورتلردن اى ناصح بـنى منع ايلمه كيم     پـرتـه وى انـوارِ خـورشيد حـقيقتدير مـجاز   7. اى فـضولى قالميشام حـيرتده بيلمن نه يله ييـم     دهر ظالم ، بخت نافر، جـام طلب چوق، عمـر آز   ســوزجوكلر :   * راز : گيز ، سِر * إفشا ايتمه ك : آچيغا وورماق * خوبلار : گوزه للر * أبرو : قاش * قيلمان : قيلماينيز * بدخو : كوتو خويلو *  سرود :توركو ، شارقى * نالا : فغان * چاره ساز : چار بولان * خود : ذات . * ساغر : قدح ، باده * مدام : شراب * ريند : لا ابالى ، آلديرمازى * بزم : مجلس * نياز : دعا * خوب صورتلر: گوزه ل يوزلو لر * پرته و : ايشيق * خورشيد : گونش * بخت : طالع * جام طاب :ايسته ك  باده سى .    آچيقلاما :   1. أى سروى نازلى گوزه ل ، سنين عشقين ئيلده ن صاقلى دوتاريم ، موم گيبى باشيم ، كسيليب گيدرسه بيله، بن بو گيزى آشكار ايده مم(أسكيده ن مومون ايشيغينى آرتيماق ايچين فتيلين باشينى كسه رلرميشلر) .   2. گوزه للرين قاشلارينين محرابينا يوز دونده رمز فقيه ،   اى مسلمانلار ، او كافردير ئولورسه نمازينى قيلماينيز .   3. او كوتو خويلو گوزه له حاليمى بيلديره ن يوق ، اى فرياديمين نغمه سى ، ايله الله عشقينا سن حاليمى بيلدير اونا .   4. أهيمين آتشى وجودومون قالبينين بوش اولدوغونو گورموش ،    سنده ن گله ن اوقلارين تمره نينى اريتمه ك و وجودوما ينى بير روح دوكمه ك ايستييور .   5. بن گيتديم ، ئولدوم ، سن اى طوپراغيمدان ياپيلان شراب باده سى ، ريندلر مجلسينى بير بير گز ده اونلارا بنده ن سلام گوتور .   6. سن اى ئوگوت ويره ن بنى گوزه ل يوزلولرده ن منع ايتمه . اونلار مجاز اولاراق حقيقت گونشينين پارلاق ايشيغيديرلر .( فضولى بورادا دونياده كى گوزه للرين تانرى نورونون بير تجلليسى، عكسى اولدوغونو سويلييور ، بودا بير تصوفى گوروشدور)   7. اى فضولى بن بير تورلو شاشقينليق ايچره ييم ،زمانيم ظالم ، طالعيم سيست ، ايسته ك چوق وعمر ده قيصادير( يتمييور ايستكلره ) .   ( 18 )   1. گونولده بين غم واردير كى پـينهـان ايلمه ك اولـماز     بو هم بيرغم كى ايل طعنينده ن افغان ايلمه ك اولـماز   2. نـه مشكـل درد اولورسا بولونـور عـالمده درمانى     نه مشكل درد ايميش عشقين كى درمان ايلمه ك اولماز   3. فنا ملكينه چوق عزم ايتمه اى دل، چكمه زحـمت كيم     بو تدبير ايـله دفـع درد هجـران ايـلمه ك اولمـاز   4. صاقين گونلوم ييقارسين پندده ن دم اورما اى ناصـح     هـوايى نفس ايله بير ملكى ويـران ايـله مك اولماز   5. دهـانين اوزره لـعلين ايسته ميش دل دفعى مشكلدير     گورونمز هـيچ جرمى، يوق يره قان ايله مك اولماز   6. دعـالر ايـلريم بـندن بـنـا بـير ده م گـذار ايتمز     نـه چاره سحر ايله سروِ خرامان ايــله مك اولماز   7. فـضولى،عالمِ قـيد ايچره سن ده م اورما عشقيندن     كمالِ جـهل ايـله دعـوايى عـرفان ايله مك اولماز   ســوزجوكلر :   * پينهان : گيزلى * پينهان ايلمه ك : گيزلى طوتماق ، صاقلى طوتماق * طعن :قيناما، دوقونما * پند : نصيحت ،ئوگوت * بير ده م : بير آن *عالمِ قيد : مادى عالم *  دهان : آغيز * خرامان :صاللانيب ناز ايله يورويه ن .   آچــيقلاما :   1. گونولده بين غم وار، صاقلى طوتماسى ممكن اولماز ،  ايلين طعن ايلمه سى قورقوسوندان بو غملر اليندن افغان ايله مك ده اولماز .   2. بير درد نه قادار آغير اولورسا ، علاجى واردير، عشقين چتين بير درد كى درمان ايله مك اولماز   3. اى گونول ، زحمته قابلانيب ئولومه يوز چه ويرمه، آلاجاغين بو تدبيرله آيريليق دردينده ن قورتولماق اولماز .   4. اى بنا ئوگوت ويره ن صاقين ئوگوتونله گونلومو ييقارسين، هوايى نفس ايله بير ملكى ويران ايله مك اولماز .   5. سنين هم آغزين هم ده لعلى اوقشايان قيرميزى دودا قلارين ، گونولو قصد ايتمه كده دير ، بو بير زور ايش ،گونولون هيچ ده صوچو يوقدور،آرتيق قانينى دوكمه ك اولماز.   6. بو قادار دعالر ايدييوروم بير نفس بيله بنا دوغرو يوللانماز، چاره يوق، سحرله سرو آغاجينى يوروتمه ك اولماز .   7. اى فضولى ، سن ماده عالمينه باغليسين، عشقده ن سوز ايتمه ، تام بير جهالتله معرفت إدّعاسى اولماز ( مادى وارليغا باغلانان روح عالمينده ن ده م وورماسين) .  ( 19 )   1. تشنهء جـامِ وصالـين، آبِ حـيوان ايسـته مز     مائـلِ مورِ خـطين، ملكِ سليمان ايــسته مـز   2. ظلمتِ زلفين گـرفتارى ده م اورمـاز نـورده ن     طالبِ شمعِ رخـين، خـورشيد رخشان ايسته مز   3. ايـله مز مـيلِ بهشت، افـتادهء خـاكِ دريــن     ساكنِ كـنج غـمين سيرِ گـلستان ايـستـه مز   4. جَورده ن آه ايـتمه اى عاشق كى عينِ لطـفيدير     دوست اسبابِ كمال ِ حسنه نـقصان ايـستـه مز   5. عشقده ن آه ايتمه سون عاشق ييقار گونلوم ده يو     هـيچ سلطانيم دييه ن، ملكينى ويـران ايسته مز   6. اى فضــولى متـصل دوران مخـالفديــر سنا     غـالبا اربـاب ِ اسـتـعدادى دوران ايـسته مـز   ســـوزجوكلر :   *  تشنه : صوصاميش ، صوسوز * جام : قدح، طاس ،شراب * آبِ حيات : ئولومسوزلوك صويو * مائل : عاشق *  مور :قارينجا * گرفتار : مبتلا * خورشيد : گونش * رخشان : پارلاق * بهشت : جنّت ، اوچماق * افتاده : دوشكون، يوقسول * خاكِ ده ر : قاپىطوپراغى *  كنج : كوشه * گلستان : گوللو باغچه * جَور: ظلم * دوست :ارقداش * متصل : سوره كلى * غالبا: چوغو زمان  * ارباب استعداد : قابليتلى اولانلار .   آچـــيقلاما :   1. سنا قاووشماق صوصوزو اولان ، حيات صويونو(ئولومسوزلوك صويونو ايسته مز،   سنين يوزونون اينجه جيك تويلرينه عاشق اولان (سليمان) ملكينى ايسته مز .   2. سياه  پرچه مينه مبتلا اولان ، ايشيقده ن سوز ايتمز ، ياناغينين ايشيغينى ايسته ين پارلاق گونش ايسته مز .    3. قاپينين طوپراغينا عاشق اولان جنته ميل ايتمز، كويونون كوشه سينده يرله شن گوللو باغچه يى ايسته مز .   4. ظلم وسيته مده ن داد ايتمه اى عاشق بو بير لطفدير ، ذاتا دوست، گوزه لليگى ذروه يه ايرديره ن نده نلره نقصانليق،اكسيكليك ايسته مز.   5. عاشق، گونلونو ييقييور دييه، عشق الينده ن فرياد ايتمه سين ،ئوزونو سلطان گوره ن كندى ملكينه ويرانليق ايسته مز .   6. اى فضولى ده وران دورمادان عكسينه دونوب دونويور ، ذاتا ده وران چوغو زمان يته نكلى كيمسه لرى ايسته مز .    (20)   1. جسميمى يانديرما رحم ايت ياشيما اى باغرى طاش     إحـتياط ايـت يانماسون تـاكى قـورو يانيندا ياش   2. خـوش گيچه ر نظارهء حسنينله عمروم وار اوميد     كـيم قـيلا مقبول ِ درگـاهيـن بـنى حسن ِمعاش   3. طـوفِ كويونـده آياقدان باشا ايرميش بير مـده د     نـولا گـر قدّيم بوكوب هـرده م آياغيم اولا باش   4. فـتنه يـايين قورماغا آتش مى اولموش إحتـياج     كيم اورورسون عالمه أتش چاتوب هر لحظه قاش   5. أى حـباب أشك ، نـاياب ايت تـنى عريــانيمى     كيم بو رسوا پرده مى چاك ايتدى سرّيم قيلدى فاش   6. پـارا پـارا گونلومون سوز ِدرونـه تـابى يـوق     گوز يولوندا قطره قطره صو اولوب چيقسايدى كاش   7. اى فـضولى غرق ِ خـوناب ايتدى گوز مردملرين     گـوره ييم قوللاب ِ مژگانه ديـزيلسين قانلى ياش   ســوزجوكلر :   * احتياط ايت : خبردار اول * درگاه :قاپى يرى ، تكيه * طوف : طواف * نولا: نه اولور * قد : بوى * هرده م : هر آن * فتنه :گوزه لليك * ياي: قوس ، أسنه ك چوبوق * فتنه يايى :قاش ديمه كدير بورادا * حُباب :صو يوزونده گورولن قابارجيق * أشك: گوز ياشى * ناياب :معدوم، بولونماميش اولان * تن : جسم * عريان : چيپلاق * سوز : آتش * درون : گونول * تاب : گوج  * كاش : كاشكى  * مردم : گوز ببه گى * قوللاب : چنگه ل * موژگان : كيرپيك * خوناب : قانلى صو ، گوز ياشى ( خون : قان ، آب: صو) .   آچـــيقلاما :   1.اى باغرى طاش اولان گوزه ل ، مرحمت ايت يانديرما تنيمى ،   خبردار اول  ياشى قورو آياغينا يانديرما .   2.اگه ر بنى قاپيندا قبول ايدرسن مسعود اولوروم ، و يوزونه باقا باقا نشئه لى بير حيات گيچيريريم .   3.صوقاقينين اطرافينى دولاشماقدا ،آياقلار باشا يارديمدا بولونور، اگه ر بويومو بوكوب باشيمى آياق ايله رسم تحف دگيلدير .   4.گوزه لليك يايينى كيريشله مك ايچين آتشه مى احتياجين اولموش، اونون ايچين هر لحظه قاشلارينى چاتيب عالمى آتشه ياقييورسون .   5.اى گوز ياشيمين قابارجيقلارى، بو چيپلاق دوران تنيمى يوق ايت ، وگيزيمى آشكار ايده ن بو رسواليق پرده سينى ده  پارچالا .   6.بو پارچا پارچا اولان گونلومون ،ايچيمده يانان آتشلره گوجو يتمييور ، كاشكى گونلوم ده گوز ياشلارنا دونوب گوزلريمده ن چيقسايدى .   7.اى فضولى ، گوز ببه كلرينى قانلى ياشلار قابلادى ،بو قانلى ياشلارين چيقيب كيرپيكلره ديزيلمه سينى ايستييوروم .    (21)   1. قـيلدى زلفين تـك پـريشان حاليمى خـاليـن سنين     بير گون اى بي درد صورمارسين نه دير حالين سنين   2. گـيتـدى باشيندان گونول اول سرو ِقددين سايه سى     آغـلا كـيم إدبـارا تـبديل اولدو إقــبالين سنـين   3. زينت ايـچون جسم ديـواريندا ايـتمزديــم يـرين     چكمه سه يدى عشق جــان لوحينده تمثالين سنيـن   4. تـيز چكـمه زسين جـفا تيغين بـنى ئـولدورمگه     ئـولدورور آخر بنى بيـر گـون بو إهمالين سنيـن   5. غـرقِ خـونابِ جيگر قـيلميش گـوزوم مردملرين     آرزويـى خـــالِ مـشـكي،ن ُ رخِ آلـيـن سنين   6. دامگـاه عـشقده دوت بـير كـنـار اى مـرغِ دل     صينـمادان سنگ مــلامتده ن پـرو بـالين سنين   7. سـايه وه ش چوقدان فضولى خاك كويون ياصلانير     اول اوميد ايـله كى بـيرگون اولا پـاماليـن سنين   ســوزجوكلر :   * تك : گيبى * بى درد : دردسيز * قد : بوى *سايه : گولگه * إدبار :طالعسيزليك   * إقبال : موطلولوق * جان لوحينده :گونولده *خوناب : قانلى صو (قانلا قاريشق گوز ياشى ) * مردم : گوز ببه گى *مشكين : مسك قوقوسو * رخ : ياناق * دامگاه :دوزاقليق * مرغ : قوش * سنگ : طاش * ملامت : قيناما * پر : توى * بال : قاناد *خاك پا : آياق آلتى طوپراغى * سايه وه ش : گولگه گيبى *پامال :آياق آلتيندا سريله ن * ياصلانور : اوزانيب طايانير .   آچيقلاما :   1. زلفينين پريشانليغى گبيى خالين پريشان ايتدى بنى ، سن اى دردسيز، نه حالدا اولدوغومو بير گون بيله صورمادين .   2. اى گونول ، او سروى بويلو گوزه لين گولگه سى باشيندان گيتدى ، آرتيق آغلا ، موطلولوغون طالعسيزليغا دوندو .   3. عشق ، سنين رسمينى گونول ايچينده چيزمه سه يدى ، بن بده ن ديوارلايندا گوزه لليك ايچين سنا ير ويرمزديم ( بنيم عشقيم ازه ليدير ) .   4. بنى ئولدورمك ايچين جفا قليجينى چابوق چكمييورسون ، سنين بو إهمالين ( باش صوغوقلوغون ) بير گون بنى ئولدوره جكدير.   5. سياه خالين ايله آل ياناغينا اولان ئوزله ميم گوز ببه گلريمى جيگر قانينا باتيردى .   6. اى گونول قوشو ،قيناما طاشييله قانادين قيريلمادان وتويلرين دوكولمه ده ن ،عشق دوزاغينين قورولدوغو يرده ن اوزاقلاش بير كنارا چكيل .   7. فضولى ، بير گون آياقلارينلا باصيلماق اومودو ايله چوقداندير كويونون طوپراغينا گولگه گيبى اوزانميش بولونويور .     (22)   1. پـنبهء داغِ جــنون ايچره نهـاندير بـده نـيـم     ديرى اولدوقجا لبــاسيـم بودور ئولسه م كفنـيم   2. جانى جانـان ديله ميش ويرممه ك اولـماز اى دل    نـه نـزاع ايلييه ليم اول نـه سنيندير نـه بنـيـم   3. طاش دله ر آهـيم اوخـو شهد لبين شوقيـنده ن     نـولا زنبور ئـه مينه بـنزه سه بـيت الحزنـيم   4. طـوقِ زنجـيرِ جنـون دائــرهء دولـتـديــر     نـه روا كيم بـنى آنـدان چـيقارا ضعفِ تـنيـم   5. عشق سرگشته سييم سيل سره شك ايچره يـريـم     بير حبـابـم كى هـوادان دولـودور پـيـرهنـيم   6. بـلبـل ِغـمزه ده يــم بـاغِ بـهاريم سنـسين     دهـنو قـدّو رخـين غــنجه وســرو سمـنيم   7. ايــده مـن تــرك فـضولى سركويون ياريـن     وطـنيمديـر وطنـيمديــر وطنـيمدير وطـنـيم   ســـوزجوكلر :   *پنبه : پاموق * جنون : دليليك * نيهان : صاقلى * لباس : گييم * دل : گونول * نزاع : بوغوشما * شهد : بال * لب : دوداق * شوق : ئوزله م * بيت الحزن :غم ئه وى ( گونول ) *سرگشته : سرسم * سره شك :گوز ياشى *پيرهن : كومله ك ايده من :ايده مم * سركوى : صوقاق باشى .   آچــيقلاما :   1. بدنيم دلينين داغلارينا قونولان پاموقلا ئورتولودور، ياشاديقچام بودور گييميم ، ئولورسه م ده كفنيمدير .   2. روحو سيوگيلى ايسته ميش ويرمه مك اولماز اى گونول ، آرتيق بوغوشماميزا گره ك يوق ، او روح نه سنيندير نه ده بنيم .   3. سنين دوداغينين بالينا اولان اشتياقيم سببيله آهيمين اوقو طاشى دله ر، بو يوزده ن كده رلرله دولو گونلوم آرى پته گى گيبى دليك دليك اولورسا تحف دگيلديرر.   4.بوينوما گچيريله ن دليليك زنجيرينين چمبه رى پايادارليقدير، سلطنت حلقه سيدير، بدنيمين ضعيفليگى بنى بو چمبه رده ن چيقاريرسا عدالتسيزليك ياپميش اولور .   5.بن عشق سرسمييم، مسكنيم گوز ياشيمين سيلى ايچينده دير ، بن كومله گى هوا ايله دولو بير صو قابارجيغييم .   6.غملى بير بلبلم باغچه م وبهاريم سنسين، قونجام آغزين ، سرويم بويون ، ياسمينيم ياناغيندير.   7.اى فضولى، يارين صوقاقينين باشينى ترك ايده مم، او بنيم وطنيمدير ، وطنيمدير ، وطنيمدير وطنيم .     ( 23 )     1. دوتوشدو غم اودونا شـاد گوردوگـون گونلـوم     مقـيّد اولـدو اول آزاد گوردوگـون گونـلـوم   2. ديـار هجـرده سيل سيتـه مده ن اولـدو خراب     فـضـايى عشقده آبـاد گوردوگـه ن گونـلوم   3. نه گوردو باده ده بيلمه ن كىاولدو باده پره ست     مـريدِ مشربِ زهّـاد گـوردوگـون گـونـلوم   4. فراقين اودونو گوردوكـچه مـوم تـك اريـدى     ثبات صبـرده فـولاد گـوردوگـون گـونلـوم   5. گوتوردو عجز گوروب عشق مشكل اولدوغونـو     قـمو هـونرلره استاد گـوردوگـون گـونلوم   6. دگيلدى بـويله مكـدّر بير اهلِ عشـرت ايـدى     بو قانلار ايچمه يه معتاد گوردوگون گــونلوم   7. فضولى ايـله دى آهنكِ عـيشِ خــانهء روم     أسيرِ محــنتِ بـغداد گـوردوگـون گـونلوم   ســـوزجوكلر :   * اود : آتش *شاد :نشئه لى *مقيّد :باغلى، أسير * هجر : آيريليق *سيل :صو طاشقينى * آباد : معمور * بيلمه ن : بيلمه م *زاهد :قابا صوفى *مشرب : خوى، طبيعت * باده پره ست : ايچكيه تاپان ، ايچكى وورغونو * مريد : مقتدى ، بيرينين ايزينده يورويه ن * فولاد :پولات * قمو : توم * هونر :صنعت ، فن *اهل عشرت :خوش صحبت * معتاد : آليشقان * عيشخانه( عيش خانه ) : يه نيب ايچيليب اگله نير ير .* آهنك : گيتمه ك .   آچيقلاما :   1. موطلو گوردوگون گونلوم ،غم آتشيله طوتوشدو واو سربست گوردوگون گونلوم ، ( سيوگييه ) باغلاندى .   2. عشقين صونسوز بوشلوغوندا معمور گوردوگون گونلوم ،  ( بوگون) آيريليق دياريندا سيته م سيلى ايله ويران اولدو .   3. صوفى مشرب زاهدلر يولوندا گوردوگون گونلوم ،بيلمه م شربدا نه گوردى كى شرابا تاپار اولدو .   4. صبر وتحملده چليك گيبى متين گوردوگون گونلوم ، آيريليق آتشينه دوشونجه موم گيبى اريدى .   5. بوتون صنعتلرده استاد ( ماهر ) اولان گونلوم ،عشقين چوزولمه ز بير مسئله اولدوغونو گوردوكده الى باغلى دوردو .   6. بوگون قانلار ايچميه آليشقان گوردوگون گونلوم ،اولده ن بويله دگيلدى ، بير اهل ذوق واهل مجلس ايدى .   7. فضولى، بغداددا كده رلر اسيرى گوردوگون گونلوم ،نشئه لى بير حياتا قاووشماق ايچين ،( روم ) ديارينا( آنا دولويا) گيتمه ك( گوچمه ك) نيه تينده در .   ( 24 )   1. شمعِ شـامِ فـرقـتم ، صبح وصالى نـيـلره م     بولموشوم يانماقدا بير حال ئوزگه حالى نيـلره م   2. غيره عرض ايت هرنه اسبابين كى واراىدهردون     بـن كى اهـل ذوقـم اسـباب مـلالى نـيلره م   3. يوق عجب گر مالا رغبت ملكه قيلمه ن التـفـات     بـن گـدايى كـوىِ عشقم ، ملكِ مـالى نيلره م   4. احـتمالِ هجـر تشـويشينه دگمه ز ذوقِ وصـل     وصـل كيم وار آنـدا هجـران احتمالى نيلـره م   5. اهلِ حالم ديمه پوت وصفين بنا اى پوت پره سـت     حـالِ بـيلمه ز دلـبر ِ صاحب جـمالى نيـلره م   6. نخـلِ قدّين ايسته رم كى آندان بلادير حاصـيلـيم     باقمازام شمشادا، بـر ويـرمه ز نهالى نيـلره م   7. اى فضـولى قيل كملِ عـقل كسـبين يوقسـا بن     كامـلِ عشقم دخـى ئـوزگـه كمـالى نـيلره م   ســـوزجوكلر :   * شمع : موم * شام : آقشام اوستو * غيره : ديگرلرينه * اسباب : مال وملك * دون : آلچاق * ملال :اوصانماق * كدا : ديله نجى * هجر : آيريليق * تشويش : راحتسيزليك  * پوت : گوزه ل * پوت پره ست : گوزه له تاپان *نخل : خورما آغاجى( اوزون بويدان كنايه دير ) *قد : بوى * شمشاد : چمشير آغاجى * نيهال : فيدان .   آچيقلامــا :   1. آيريليق آقشامينين يانان مومويوم بن ، قاووشماق صباحينى ايسته مم ، بو يانماقدا بير حال بولموشوم ، باشقا حالى ايسته مم .   2. أى آلچاق زمان، مالينى ملكينى باشقالارينا عرض ايت ، بن بير اهل ذوقم كى جان صيقيجى نسنه لرى نه يلره م .   3. بنيم مال وملك ايسته مه ديگيمده شاشيرتيجى بير شى يوق ،  بن عشق كويونون ديله نجيسييم ، مال وملكى ايسته مم .   4. قاووشماقدان دويولان لذّت ، آيريليق احتماليندان دوغان قورقويا دگمه ز ، آيريلماقلا صونا ايره ن قاووشمايى ايسته مم .   5. اى گوزه له تاپان ، بنا گوزه ل وصفين ايتمه ، بن بير اهل حالم ، حالدان بيلميه ن گونول آليجى گوزه لى ايسته مم .   6. أى فضولى چاليش ، عقلينى كماله واردير ، بن ايسه م عشقده ن كامليم باشقا كمالى ايسته مم .   (25)   1. نـى گيبى هـر دم كى بزمِ وصلـينى يـاد ايــلره م     تا نفس واردير قـورو جسميمده فريـساد ايــلره م   2. روزِهـجراندير سيوين اى مــرغِ روحيم كيم بوگون     بــو قفسده ن بــن سنى ألبــتده آزاد ايــلره م   3. وهم ايدوب تا صالماسون اول ماهه مهرين هيچ كـيم     كيمـه يـتسه م جـورُ ظلمـوندان آنــا داد ايلره م   4. قــان ياشيم قيلماز وفا گريان گـــوزوم إسرافـينا     بـونجا كيم هر دم جيگر قانيندان امــــداد ايلره م   5. اينـجيمه ن هـر نــيجه كيم اغيار بيــداد ايليـه     يـار جـوريچون گــونول بيدادا معتــاد ايـلره م   6. بيلميشم بــولمام وصالين ليك بــو اوميـد ايــله     گـاه گـاه  ئــوز خـاطرِ ناشاديمى شـاد ايلـره م   7. لوح عـالمده ن يــودوم اشك ايله مجنون آدينــى     اى فـضولى ، دخــى عـالمده بيـر آد ايـلـره م   ســـوزجوكلر :   * نى :  ناى * بزم : مجلس * روز : گون  * مرغ : قوش * مهر : محبت * گريان : آغلايان * بيداد : ظلم * ليك : لكن ، أمّا * ناشاد : محزون، كده رلى .   آچيقلاما :   1. سنينله بولوشدوغوم مجلسى خاطرلاديقچا غمينده ن قورويان جسميمده نفس دوردوقجا ناى گيبى فغان ايلره م .   2. بوگون آيريليق زمانيدير سيوين اى روحومون قوشو ، محقق كى سنى بو قفسده ن صالى ويريب آزاد ايلره م .   3. باشقالارى قورونتويا دوشوب او آى يوزلو گوزه له گونول ويرمه سين دييه ، كيمه راصلاديمسا سنين ظلموندان شكايت ايديب داد ايلره م .   4. جيگر قانيله يارديمينا قوشدو قانلى گوز ياشيم ، بو اسراف ايله آغلايان گوزلريمه وفا گوسترمز .   5. رقيب نه قادار ظلم ايدرسه بن اينجينمه م ، رقيبين ظلمو، گونلومو يارين ظلمونا بير تورلو آليشديرماقدير .   6. سنا قاووشامياجاغيمى بيلميشيم ، اما آراصيرا بو محزون گونلومو  قاووشماق اومودو  ايله شاد ايتمه يه چاليشيريم .   7. گوز ياشلاريلا مجنونون آدينى گونوللرده ن سيلديم ، اى فضولى، بن عالمين ونلونده  كنديمه صانلى بير آد ايلره م .( عشقيمده مجنونون يرينه گيچه رك يرينى آليريم ) .   ( 26 )   1. يـاقما جـانيم نـالهء بى اختياريمـدان صـاقيـن     دوكمه قـانيم آبِ چشمِ أشكبــاريمدان صـاقيـن   2. صـو ويرير هر صبحده م گوز ياشى تيغِ آهـيمـا     چـوق بـنى اينجيتمه تيغِ آبـداريمـدان صـاقين   3. جور اودو ياقدى بنى يانيـمدا دورمـا اى گـونول     بير طوتوشموش آتشيم قربُ جواريمـدان صـاقين   4. تن ئه وينده ن رختينى جهد ايله اى جان طاشرا چك     آفـتِ سيلِ سره شكِ بـي قــراريمدان صـاقـين   5. گرچه بير خاكِ رهم كيمسه بـنى آلـماز گــوزه     چـوق حــقارتله نظر قيلمه غباريم،دان ص،اقين   6. گل،مه قبريم اوزره أى عشق ايچره بن تك اولمايان     طـعنه طاشيديـر سنا سنگ مــزاريمدان صاقين   7. شــاهِ ملـكِ محـنتم خـيلُ سـپاهـيم دردُ غـم     خيـلِ بـيحدُّ وسپـــاهِ بـيشماريـمان صـاقين   8. اى فضولى هانسى محـبوب كى سيوسن رحـم وار     قـيل حذرآنجاق بنيم بى رحــم ياريمدان صـاقين   ســـوزجوكلر :   *ياقما : يانديرما *أشكبار :گوز ياشى ياغديران * صبحده م : شفق وقتى * تيغ : قليچ * آبدار : صولو *رخت : أشيا * آفت : فلاكت * سِرشِك : گوز ياشى *خاك : طوپراق *راه : يول *سنگ :ظاش * خيل :آتلى *سپاه : پياده * بيشمار : صايسيز ( چوق) .   آچيقلاما :   1. جانيمى ياقيب يانديرما، امرى اليمده اولمايان افغانيمدان صاقين، قانيمى دوكمه ياشلى گوزلريمين صويوندان صاقين   2. هرگون شفق وقتى گوز ياشلاريم افغانيمين قليجينى صووارير،  بنى چوق اينجيتمه صوواريلميش كسكين قليجيمدان صاقين .   3. ظلم آشى ياقدى يانديردى بنى دورما يانيمدا اى گونول بن بير طوتوشموش آتشه دونوشموشوم بنا ياناشمادان صاقين .   4. اى گونول بدنده هر نه يين وارسا غيرت ايت طاشى اونلارى ، گوز ياشلاريمين سنى فلاكته گوتوره جه گينده ن صاقين .   5. بن كيمسه نين دگه ر ويرمه ديگى يول طوپراغي ايسه م ده بنا حقارتله باقما طوزومدان صاقين .   6. اى عشقينده بنيم گيبى اولمايان مزاريم اوسته گلمه ، مزار طاشيم سنا طعنه طاشيدير اوندان صاقين ( وقتيله صوچو اولانى طاشا دوزه رلردى).   7. محنت وبلا مملكتينين سلطاني بنيم، آتلى وپياده لريم درد ايله غمدير، آرتيق بو صنيرسيز آتليلاريم وصايسيز پياده لريمده ن صاقين .   8. اى فضولى سن هر هانگى گوزه لى سيوسن اونون مرحمتى واردير إلاّ بنيم سيوديگيم مرحمتسيزدير اوندان صاقين .    (27 )   1. اولسايــدى بـنـده كى غـم فرهـادِ مبتـــلاده     بـير آه ايــله ويريردى بين بيستــونو بـــاده   2. ويرسه يدى آهِ مجنون فــرياديـمين صداسـيــن     قـوش مو قـرار ايدردى باشيـنداكى يــــوواده   3. فــرهادا ذوقِ صـورت، مجـنونه سيـر صحــرا     بير راحت ايچره هركـس آنـجـاق بـنيم بـــلاده   4. اشكى روانيـما ايـل جـمع اولـدو وار اومــيديـم     كيـم اولا وارا وارا جـمـعـيتــيم زيـــــاده   5. گاه غمزه ن ايچمه ك ايسـتر قانيمى گـاه چشمـين     قـورقـوم بـودور كى نـاگاه قــانـلار اولا آراده   6. سروه رليـك ايستر ايسن افـتاداليـق شعار ايــت     كيـم دوشمه دن آيـاغا چـيقمـادى بـاشا بــاده   7. گـر گـورممه ك ديـلرسين رسمى جـفـا فضولى     اولـما وفـايــا طـالب دونــيايى بـــيوفـاده   سوزجوكلر :   فرهاد : أفسانوى بير عاشقدير، سيوگيليسى (  شيرين ) دير *بيستون : فرهادين دلمه ك ايسته ديگى داغ * اشك ك: گوز ياشى * روان : دورمادان آقان * غمزه :ناز ايله گوز قيرپماق ، كيرپيك * وارا وارا : گيت گيده * ناگاه : آنسيزين ، غافلده ن * سروه رليك : باشقانليق * افتاداليق ، دوشكونلوك : رفاهيتده ن محروم .   آچيقلاما :   1. بنده كى غم عاشق فرهاد دا اولسا ، بين بيستون داغينى بير آه صاوورماقلا داغيديب يوق ايدردى .   2. مجنونون آهى فرياديمين صداسينى چيقارا بيلسه يدى ، باشينداكى يووادا قوش دورا بيليرمى ايدى ؟   3. فرهاد رسم ذوقى ايله، مجنون دا صحرالارى دولاشماقلا كنديلرينى آووندورموشلاردى، بونلار راحت ايچره ياشيورلاردى ، مبتلا اولان يالنيز بنيم .   4. ( عشه\ق آتشينده ن  ) آٌقان گوز ياشيمى گورمه ك ايچين ايل طوپلاندى ، گيت گيده جمعيتيمين چوغالاجاغى اومودونداييم .   5. گاه گوز قيرپمن،  گاه دا گوزلرين قانيمى ايچمه ك ايستر،  آرادا آنسيزين قانلار دوكوله جگينده ن قورقويوروم .   6. اگه ر باشقانليق ايستر ايسن دوشكونلوك ومحروميت يولونو طوت ، چونكو شراب آياغا دوشمه ده ن باشا چيقمادى ( قدح ايلكين يرده اوطورور صونرادان ايچمه ك اوزره يوقارى قالديرلير ) .   7. اى فضولى اگه ر جفا وسيته م گورممه ك ديله رسين ، بو وفاسيز دونيادا كيمسه ده ن وفا بكله مه .   ( 28 )   1. بنى جاندان اوصانديردى جفادان يار اوصانمـــازمى     فلكلر يـاندى آهيمدان مـراديم شمعى يـانمــازمى   2. قـمو بـيمارينا جـانان دوايى درد أيـدر إحســان     نيچون قيلماز بنا درمان بـنى بـيـمار صانمازمسى   3. غمى پينهان دوتارديم بن ديديلر يارا قيل روشـــن     ديسه م اول بيوفا بيلمن ايـنانيرمى ايـنانمـازمـى   4. شبِ هجران يانار جانيم دوكر قان چشمِ گــريانـيم     اويارير خلقى افغانيم قـارا بـختيم اويــانمازمـى   5. گولِ رخسارينا قارشو گوزومده ن قانلو آقـار صـو     حـبيبم فصل گـولدور بو آقار صـولار بولانمازمى   6. دگيلديم بـن سنا مائل سن ايـــتدين عقلمى زائـل     بنا طعن ايليه ن غافل سنى گــورگـوج اوتانمازمى   7. فـضولى رنـد شيداديـر هـميشه خـلقا رسواديـر     صورون كيم بونه سيودادير بوسيودادان اوصانمازمى   ســــوزجوكلر :    * بيمار : خسته * شب : گيجه * هجران : آيريليق * چشم : گوز * گيريان :آغلايان * رخسار : چهره * پينهان : گيزلى * روشن : آچيق ، عيان ، آيدين * بيلمه ن : بيلمه م  * گورگوج : گورونجه * رند : لا ابالى ،بير شيه ئونم ويرميه ن * شيدا : چيلغين * هميشه : دائما ، هر زمان .   آچــيقلاما :   1. بنى جانيمدان اوصانديران سيوگيلى ، بنا ايتديگى جفادان اوصانمازمى؟ آهيمين آتشيله فلكلر ياندى دوتوشدو ،مراديما ايرمك ايچين آداقلاديغيم موم نه زمان ياناجاقدير؟   2. سيوگيلى، بوتون خسته لرينه درمان باغيشلار ، نه ده ن بنا درمان قيلماز، عجبا بنى خسته صانميور مو ؟   3. درديمى گيزلى دوتارديم اونو سيوگيليه آچيقلا ديديلر ، بن درديمى او وفاسيزا آچيقلارسام عجبا اينانيرمى ، اينانمازمى ؟ 4. آيريليق گيجه سينده جانيم يانار آغلايان گوزلريم  ده قان دوكر ،فرياديم عالمى اويقودان اويارير ، قارا باختيم، طالعيم اويانمازمى ؟   5. گول يوزونه باقديقجا گوزلريمده ن قانلى ياشلار آقار ، اى بنيم سيوگيليم بو بهار فصليدير آقار صولار بولانمازمى ؟ ( قانلا صو قاريشديقدا بولانيق صويا دونوشور ) .   6. بن گونلومو سنا ويره ن دگيل ايديم ، عقلمى چالان سن اولدون ، سيوداندا بنى قينايان غافل سنى ( بو گوزه لليكده ) گوردوكده اوتانمازمى؟   7.  فضولى شاشيرميش چلغين بير لاأباليدير( آلديرمازيدير ) هر زمان خلقين ديلينده دير،صورون بو سيودايىناصل بير سيودا دير كى فضولى بو سيودادان اوصانمازمى.    ( 29 )   1. حيرت اى پـسسوت صورتين گوردوكده لال أيـلر بنى     صورتِ حاليم گوره ن صورت خـيال أيــلر بــنى   2. مهر صالمازسين بنا رحم ايله مزسين  بونجـا كـيم     سايه تـك سيودايى زلـفين پـايمال ايـــلر بـنى   3. ضعفِ طالع مانـعِ تـوفيق اولور هـر نـيجه كيـم     التـفاتـين آرزومـندِ وصــال ايـــلر بــنـى   4. بـن گـدا سن شاها يـار اولماق يوق اما نيليـه م     آرزو سركـشته ء فــكر محــال ايــلر بــنى   5. تـيرِ غمزه ن آتما، كيم بـاغريم دله ر قـانيم دوكر    عـقدِ زلـفين آچـما كـيم آشفته حـال ايــلر بنى   6. دهـر وقـف ايتمـيش بنى نـورس جوانلار عشقينه     هـر يـته ن مهـوش أسيرِ خـط و خـال ايلر بـنى   7. اى فـضولى قـيلـمه زم تـرك طريق عشقى كـيم     بـو فضيلت داخـل اهـل كــمـال ايــلر بــنى   ســوزجوكلر :   *حيرت : شاشقينليق * پوت : تاپيلاسى گوزه ل * مهر : سيوگى: محبت * سايه : گولگه * سر كشته : سرسم * تير: اوق * غمزه : يان باقيش : گوز قيرپما * عقد : دوگوم * آشفته : پريشان * نورس : ينى يه تيشميش * جوانلار : گوزه للر * مهوش : آى يوزلو * خط : گنج قيزلرين يوزلرينده اولان اينجه تويلر .   آچيقلاما :   1.ا ى گوزه ل، يوزون گوردوكده شاشقينليق بنى لال ايدر، بنى بو حالدا گوره ن جانسيز بير رسم صانار .   2. زلفينين سيوداسى بنى گولگه گيبى آياقلار التينا دوشوردو ، سن ايسن نه گونول ويرير نه ده مرحمت ايدييورسون .   3. آراصيرا بنا لطف گوسترير، بنىقاووشمايا يوره كلنديريرسين ، اما طالعسيزليگيم قاووشماميزا مانع اولويور .   4. سن گيبى بير شاها بنيم گيبى بير ديله نجينين يار اولماسى ممكن دگيلدير ، نه ياپاييم كى آرزو بنى اولماياجاق دوشونجه لره قوشدورويور.   5. گوز قيرپارااق ، كيرپيكلرينى اوق ايديب آتما ، بو اوق باغريمى دله ر ، قانيمى دوكر ، زلفينين دوگوملرينى ده آچما او بنى پك پريشان ايدر .   6. زمان وارليغيمى ينى يه تيشن گوزه للرين عشقينه وقف ايتميشدير ، هر بير آى يوزلو ينى يه تيشن، اينجه توى وخالى ايله بنى اسير ايدييور.   7. اى فضولى، عشق يولونو ترك ايده ن دگيليم ، بو بير فضيلتدير كى بنى اره نلر آراسينا قويار .        (30 )   1. حـاصيليـم يـوق سرِ كويونده بـلاده ن غيـرى    غرضيم يــوق راهِ عشـقينـده فـناده ن غيـرى   2. نىِى بزم غمَم أى آه نه بولسـان يــــله ويـر     اودا يانميش قورو جسميمـده هـواده ن غيــرى   3. پرده چك چهره مه هجران گونو اى قانلو سرِشـك     كى گوزوم گورميه اول مــاه لقــادان غيـرى   4. يتــدى بيكه سليگيم اول غـايته كيم چه ورمـده     كـيمسـه يـوق چزگينه كـرداب بلاده ن غيـرى   5. نـه يــانار كـيمسه بـنا آتـشِ دلده ن ئوزگـه     نـه آچـار كـيمسه قــاپوم بادِ صباده ن غيرى   6. بوزما اى مـوج گوزوم ياشى حبابين كه بو سـيل     قـويمادى هــيچ عمارت بـو بـناده ن غيـرى   7. بزم ِ عشق ايچـره فضولـى نيـجه آه ايليه ميـيم     نه تمتع بولونـون بــنده صــداده ن غـيـرى   ســــوزجوكلر :   *سركويون : كويونون باشيندا *راه : يول * نى : ناى ، قاوال  * بزم : مجلس * ماه : آى * سرشك : گوز ياشى * ماه لقا : آى يوزلو گوزه ل * بيكه سليك : كيمسه سيزليك * گرداب : صو دولاماسى * باد : روزگار .   آچيقلاما :   1. كويونون ( صوقاقينين ) باشيندا دورماقدان بلا ومصيبتده ن باشقا الده ايتديگيم يوقدور ، عشقين يولوندا يورومكده فنادان ( يوق اولماقدان ) باشقا ايسته ديگيم يوقدور .   2. غم مجليسينين نايى بنيم ، أى آه ، قوپ قورو كسيله ن بدنيمده هوادان ( عشقده ن )  باشقا بولاجاغين وارسا اونو صاوور يله وير .   3. اى قانلى گوز ياشيم آيريليق گونو پرده چك گوزلريمه تاكى گوزلريم او آى يوزلو گوزه لده ن باشقاسينى گورمه سين .   4. كيمسه سيزليگيم بير حدّه وارميش كي چه وره مده بلا ومصيبت بورغاجيندان باشقا دونه نيم يوقدور .   5. گونلومون آتشينده ن باشقا حاليما يانانيم يوق ، تان يلينده ن باشقا قاپيمى آچانيم يوق .   6. اى گوز ياشيمدان ميدانا گله ن دالغالار سوندورمه قابارجيقلارينى ، ذاتا بو سيل بنده بو چوكموش بنادان باشقا عمارت اولان بير ير قومادى.   7. فضولى ، بن عشق مجلسنده ناصل فغان ايله مييه ليم ، بنده اگله نمك ايچين بو فغاندان باشقا بير شه ييم قالماميشدير .                        ( 31 )     1.هر گوره ن عيب ايتــدى آبِ ديـدهء گريانيـمى    ايله ديم تحقيق گورمـوش كيمسه يوق جـانانيمى   2. لحظه لحظه خوبلر گوردوم كـى دل قصديـنده دير     پاره پاره ايله ديـم بـن هــم دلِ سوزانـيمـى   3. چوق يتورمه گــوگلره افغانيم اى كـافر صاقين    ايــنجينور گــويا مسيحـا ايشيدوب افغانيـمى   4. قــيلمه هر ساعت بنى رسواىخلق اى برقِ آه     ايـلمــه روشن شـبِ غم كــلبهء احزانيمى   5. چقمه اى ديوانـه بـازار مــلامتـده ن ده يـو     مـتصل چــاكِ گــريـبانيم دوتـر دامانيـمى   6. قانغى پوتدور بيلمه زم ايـمانـيمى غارت قـيلن     بنده ايمان يوق كى سن آلديـن بـنيم ايمانيـمى   7. اى فضولى جانه يتميشديم گونـولده ن شكر كيم     باغلاديم بير دلبره قورتـارديم أنـدان جـانيمى   ســــوزجوكلر :   * آبِ ديده : گوز ياشى * گريان : آغلايان * خوب :گوزه ل *سوزان : يانيقلى ، آتشلى * روشن : آيدين * برق آه : حسرت شيمشگى * كلبه : چرداق * گريبان :كومله ك ياقاسى * دامان : أ ته ك *  قانغى : هانگى * پوت : گوزه ل * غارت : صالديرى .   آچــيقلاما :   1. آغلاديغيمى گوره نلر بنى قيناديلار ،آراديم ، تحقيق ايتديم ، اونلارين سيوگيليمى گورمه ديكلرينى ئوگره نديم .   2. گوزه للرين هر آن ، هر نفس گونول آولاماق ايسه ديكلرينى گورونجه ،بو يانان گونلومو پارچا پارچا ايله ديم .   3. اى كافر ( مرحمتسيز) يته ر او قادار افغانيمى گوگلره يوكسلتمه ، فغانيمى عيسا ( عيسا پيغمبر) دويدوقدا اينجينير .   4. اى حسرتيمين شيمشگى هر آن بنى خلق آراسيندا رسواىايلمه ،  كده رلى گيجه لرده كده ر چرداغيمى آيدينلاتما .   5. بو ييرتيق ياخام ، اته گيمى طوتاراق ، بنا" اى ديوانه طعنه بازارينى ترك ايتمه" دييه رك يالوارير ( دلى ديوانه اولاسن كندى ياقاسينى ييرتار).   6. بنيم ايمانيما هانگى گوزه ل آقين ياپديغينى بيله مييوروم ، بنده ايمان يوقدور ، اونو سن آليب گوتوردون .   7. أى فضولى، گونول الينده ن جان چكيشمه ده ييم ، شكرلر اولسون كى اونو بير گوزه له باغلاييب جانيمى قورتارديم .    (32)     1. تابِ سوزِ سينه دن اكسيلمه سه يدى گـوز نـمى     گوز يوموب آچينجا سيلابه ويـريـرديـم عالـمى     2. هر گوزوم بير موجسيز درياديـر اول دريا أيـچون     هر قاشيمدير موجده ن بير سرنگون اولموش گمى   3. هجر وار اى ديـده وصل ايامى دوكمـه خـونِ دل     صاقلا كيم البتده آنين هم گـلور بـير گـون دمى   4. آدميده ن چـوق اولـور ظاهـر پـرى وشلر ولى     آز اولـور واقـع پـرى وشـلرده سن تـك آدمى   5. وصل يادييله گونول سونـدورمـه آهـيم آتشيـن     كلبه ء نارمدان اكراه ايـتمه سون هـجران غمى   6. اى فضولى قيلدى جانيم رشته سين پر پيچو تـاب     بير پرى وه ش دلبرين سيودايى زلفِ پـرچه مـى   سوزجوكلر :   * تاب : صيجاقليق * سوز : ياقيجى آتش * سيلاب :سيل صويو * موجسيز :دالغاسيز * دريا : دنيز * سرنگون : دونموش * خون : قان * ده م : وقت * آدمى : إنسان * پرى وشلر : ملك يوزلولر * ولى : لكن * كلبه : چرداق *پيچ : بوكلوم ، بوروم .   آچـــــيقلاما :   1. گونول آتشى گوز ياشيمى آزالتميش اولماسايدى ،بير كيرپيك چاليمى ايله عالمى سيله قابلارديم .   2. هر گوزوم دالغاسيز بير دنيزدير ، هر قاشيم دا اول دنيزده آلت اوست اولان ده وريلن بير گميدير .   3. اى گوزلريم، قاووشماق گونلرينده قانلى ياشلار دوكمه ، قاووشمانين آردينجا آيريليق گونلرى واردير .   4. ئويله گورولويور كى انسانلار آراسيندا ملك يوزلولر اولدوقچا چوقدور، اما او ملك يوزلولر ايچينده سنين گيبى بير گوزه ل آزدير .   5. اى گونول، قاووشماق اومودو ايله سوندورمه حسرتيمين آتشينى ، تاكى آيريليق كده رى ،آتشلى ايچيمده ن گوسوب گيتمه سين .   6. اى فضولى بير ملك يوزلو گوزه لين زلفنده كى بوكوملرين سيوداسى ، شاه داماريمى بوكلوم بوكلوم ايديب آتشه ياقدى .                       (33)    1. گـونـول يـتـدى اجـل ذوق رخ دلـدار يــتمزمى ؟      آغاردى مويى سر ، سيودايـى زلفِ يار يــتمـزمى ؟   2. يتيردى بـاشينـى گـردون آيـاغـا بـار محـنتـده ن     خـيال ِ حـلـقهء كيسوى عـنبر بـار يـتـمـزمـى ؟   3. سنـا يتدى اجل پيمانه سين نـوش ايتمـه گه نـوبـت    هوايى چشمِ مست وغمزهء خـونخوار يــتـمـزمـى ؟   4. يتـه ر اولدو قولاغا بانـگِ رحـلـت دهـر باغينـدان    نه دورموشسون سـن تماشايى گول رخسـار يتمزمـى ؟   5. يتـه ر جمع ايلـمه بـار معصيت تـغيير أطـوار ايـت    حيا قيل يوقمـودور انصتـافين اول كـيم وار يتـمزمـى ؟   6. هـدايت منزليـنه يـتديلر سعـىايـلـه اقــرانـيـن     ضلالت ايچره سن قالـدين سـنا اول عـار يتمزمــى ؟   7. فـضولى صانما يـتمه ك منـزل مقصـوده مشكـلديـر     طوتــان دامـنِ شرعِ احـمدِ مختــار يــتمزمـى ؟   ســـوزجوكلر :   *  أجل : ئولوم ده مى * رخ : ياناق * مويى سر : صاچ * گردون: زمان * كيسو: زلف * عنبر بار : عنبر يوكلو * چشم : گوز * مست :سرخوش * غمزه : يان باقيش * خونخوار : قان ايچه ن * بانگ : چاغرى * رحلت : گوچ * تماشا : باقماق * بار : يوك .   آچـــيقلاما :   1. اى گونول ئولوم وعده سى چاتدى ، سيوگيلينين ياناغيندان ذوق آلماق يتمزمى ؟صاچ آغاردى بياز اولدو ، يارين زلفينين سيوداسينى چكمه ك يتمزمى ؟   2. زمان سنا فلاكت يوكو چكديره چكديره بيلينى بوكدو ، عنبر قوقولو صاچ بوكوملرينين خيالينا طوتولماق يتمزمى ؟   3. ئولوم قدحينى ايچمه ك صيراسى سنده دير، آرتيق  خمارى گوزله قان ايچه ن باقيشلار پشينده قوشماق يتمزمى ؟   4. دونيا باغچه سينده ن يوكسله ن گوچ (ئولوم) چاغريسى قولاقلارا صيزدى ، دوروب گوله بنزه ر ياناقلارا سير ايتمك يتمزمى ؟   5. يته ر آرتيق بو قادار عصيان يوكو طوپلاماق ، دگيش طبيعتينى ، بير آز دا حيا ايت ، اوتان ، هم ده انصافلىاول ، اوزه رينه يوكله نن يوكلر يتمزمى ؟   6. سنين گيبيلرى چاليشماقلا هدايت قونومونا وارديلار ، صاپيقليقدا قالان تك سنا بو عار يتمزمى ؟    7. فضولى ،ايسته ديگين، آرزو ايتديگين مرتبه يه وارماق زوردور ديمه ، اونا وارماق ايچين احمدِ مختارين ( رسول الله ـ ين ) شرعينين يولوندا يورومك يتمزمى