شعر های ترکمنی

یازان :محمد مهدی بیات

ترجمه ادن :جمال الدین صحنه

شاهیر نورمحمد عاندالیبئنگ دوغلان نئنگ 3۵0 یل لئق مناسبتنا  تورکمنستاندا علملار اکادمیسی تاراپئندان  شاهیرئنگ دوغدوق مکانی داش اغوز دا 2011 یئلئنگ مارس آی نئنگ 10- 12 آراسئندا بیر خالق آرا کانفرانسیا گچيرلدی .تورکیأنينگ «اوچاری » عاشق آباد واغتی بيلن  ارتی سالقئن  ساغات 4.45 دقیقه ده بیزی عاشق آبادئنگ غونالغاسئندا گتيریب دوشيردی  غونالغادا آکادمیانگ کا بیرایشکأرلري نئنگ تاراپئندان غارشی آلئندئق و (آق آلتئن) میخمان خانا سئنا بارئب یتدیگ ایکینجی گون عاشق آباددان 600کیلومتر آرا لئق دا یرله‌شن داش اغوزا گيتمه‌ك لیگه تایيار بولمالی بولدوق، ارتیر سالقئن ایيرده‌ن (داش آغوزا) بارئب یه‌تدیك ، بیزده 150 ده‌ن آغداغراق محقق دئرمیخمان ، و اداراه آداملاری بولدئق، هاوانگ ساوئق لئغی سونگکینگ ده‌ن گچیپ باریادی، من ده ساوئغا جئدامانی میخمان خانا یتره‌ر یالی بیزه بسله‌نن ماشینا تاراپ ائلغادئم بیزینگ یانئمئزدا دیپلماتیک توپار آغضالاری یوردلارنگ ایلچی لری  شول ساندان قطرامارات ئنئگ ایلچی لری هم باردی. بولارنگ بارسی دا عاراپ اگین اشیگ لرینی گیب دیلر. چمدانلارمئزی میخمان خانادا غویانئمئز شول غایتادان بیزده‌ن ماشینا مينمه‌گمیزی ایسله‌دیلر سونگ نورمحمد عاندالیبئنگ هیکل نينگ غارشی سئندا گلیپ دوشدیگ و شول یرده بیزه خوش گلدینگ آیتماغا مونگا(1000) غولای عایال ارکه‌ک آیاق اوستونده صاپ چکیپ غاراشئیب دؤران مئشلار. بارسئ نئنگ اگنينده تورکمن اشیكلری هممه سينه‌ده هیکل نگ یانئندا غویماغا گول پوداغئ پایلانئب دی گول غویما دأبی غوتاران سونگ ماشین بیلن نمایش ساری نا تاراپ(روحیت ساری نا) گیتدیگ  شول مکان؛ کانفرانسانگ آچئلئش داباراسئ نئنگ غورالان مکانی دی، سارایا غولایلامئزدا بیرنأچأ ساز چالئپ تانس ادیأن عایال ارکه‌ک هنرمند لر تاراپئندان غارشی آلئندئق،  یره يوزينه، تورکمن قئمماتلي هالی لارئنگ هرحیلی سی دوشه‌لیپدی، شیله ده  سونگرا بو سارایا گیره‌میزده آیدئم آیدئب ساز چالئپ گله‌نلره، خوش گلدینگیز آیتیان یاشلار تارا پئندان غارشی آلئندئق گؤره يین دیسم بیریسی اؤزينی عاندالیبئنگ شکلينه گچيریپ غادیم اشیگ گيیپ میخمانلارا خوش گلدینگ غوشغیلاری اوقاياردی، سونگرا آدامدان دولی هرکیم اؤز یرينده یرله شن کانفرانس گيريشينه تاراپ باردئق. بیز میخمانلارئنگ جایی دا اؤنگده دی، سونگرا تورکمنستانئنگ عئلئملار آکادیمیه سينينگ باشلئغی آنا قوربان عاشيروف یوقاری چئقدی و یدی دولت ده‌ن گله‌ن(آذربایجان ،رومانی ،هندوستان، ارمنستان ،قرقیزستان،آمریکا و ایران )    محققلاری شیله‌ده جمهور باشلئق (بردی محمدینگ) ایبره‌ن آدامسئنی یوقاری چاغئردی. سونگ هرکیم بسله‌نن یرینده اوتئردی اونسونگ تورکمنستانئنگ ملی  سازئنا سيلاغ لاپ، گلن آداملارئنگ بارئسی ملّی آیدمی آیاق اوستونده دینگله دیلر. سونگرا میخمانلاری خالقا تانیتدئلار و اولار گلیب تحقیق لارنی آرا آتماغا چاغئردئلار شول یرده تحقیق لار دررو تورکمنچه ترجمه بولیاردی، سونگرا کأ بیر شاهیر بارادا کتاب یازان بيليمدارلاری یوقاری چاغئردئلار شول ساندان «آذربایجاندان دکتر‌رامز عسگر، ایران دان  جناب ناصری وشاهیرنگ دیوانئنی پارس ديلینه گچيره‌ن محمد گل محمدی»  یوقاري چاغئرلان آداملاردان دیلر. تحقیق لار اوقالئپ غوتاراندان سونگ، بیر انایی رستوراندا ایمیت ایمأگه چاغئرئلدئق و نمایش جایدا هنرمندلر اؤز ساز غورانلاری بیلن خالق آیدئملاری آیتیاردئلار ساچاق باشئندا اوتورامئزدا  ایمیت ایيلمأنکأ داپلری بوینچا بیر یاش اولی قرآن کریم ده‌ن بیرنأچأ آیات اوقادی اونسونگ  اؤیله ساغات اوچ ده ،کانفرانسانئنگ ایشلری، بیك جایلاردا تحقیق لاری اوقالماق بیلن  باشلاندی و بیز‌هر یانگا گیدسه‌گ ال لرینده تامدئر چؤره‌ك غاتلاما، بيشه‌نیک  ومیوادان  دولدورلان سویشه غاپلی هیکل یالی قیمئلدامان دوران غیزلار تاراپئندان غارشی آلئنیاردئق. ایکینجی گونده داش‌اغوزدان 25 کیلومترلیگ ده یرله‌شن عاندالیبئنگ اؤز شأهری« غارا مازا» گیتديگ شأهره بارئب یته میزده شأهرده آدام غالمانی یاش، غارری،  دیمانی بیزی غارشی آلماغا چئقئپدئرلار. هاوا ساوئق بولسادا گؤلر یوز بیلن اِل چارپئشئپ خوش گلدینگیز سوزی آیتیاردئلار. سونگرا عاندلیبئنگ هیکل نينگ غارشی سئندا  بیزه بسله نن یرده اوتوردئق شول یرده آیدم ساز غوربدئلار اولارئنگ داشئنی دی یاش غیزلار و یگیت لر غاباپ آلئپدئلار، عاینی آدام بیر آوادان گؤزیه‌تمينگ اؤنگونده دؤران یالی دی. بارئسی اؤز آچئق رنگكلی  ملی اشیگ لرنی گه‌يیپدیلر، و بلاروس ، قرقیزستان، عاراق، گرجستان شیله ده آذربایجان دان شاهیرلار چاغئرلئپ دئلار. آذربایجاندان، آذربایجانلی لارئنگ کتاب برلشیگ نينگ باشلئغی رسول رضا  ایلدشلرينينگ غوشغی لارئنی اوقاماقلیغا  وکیل چلیگ اتدی .بو سطرلری یازان دا عاراقلی ترکمن لرینگ تاراپئندان تورکمنستان آدلی غوشغی سئنی اوقادی و تورکمنچه و اوزبک چه ترجيمه اديلدی و شول یرده یایرادئلدی و عاراق ئنگ آدی گچه‌نده غاتی ال چارپلئپ غارشی آلئندی بو‌ده شول غوشغی دان بیر بؤله‌ك؛

نسیمی نينگ غوجاغئندا ايرکیلدیم

فضولی نئنگ دیيارئندا اولالدئم

سووایچمأگه عاندالیبئنگ الینده‌ن

جیحون دریاسئنا، من بوگون گلدیم.

فضولینگ ديلینده اوقیان غوشغی

گورمه یأنگمی گلیپ دورئن من سانگا

تمدّن اوجاغدان، دردلی عاراقدان

اوزات سن ال لرینگ، یاشلام سیلماغا

دویاریالی یارالارمئزئنگ چونگونی.

سونگرا آیدیم ساز باشلادی گون اورتان بیر تگلگ تورکمن چادرئندا ناهار ایمه‌كلیگه چاغئرئلدئق و شول یرده شاهيرئنگ«عانداليپ» اوغلانلارئندان«نبيره» اکرم حاتمینی گؤرديم الینده‌ن گلدیگینده‌ن دادلی تاغاملار سویجی ایچیگی لر و یوقوملی ایمیش لر بيلن سیلاغ اتدی و چادرئنگ اونگونده (آق اوی) غادیم دان غالان زاتلاری «غازما(آغاچ یا داشینگ اوستنه) ،دوقیما واگیرمه زاتلاری سرگأ غویدولار. آیدئم ساز بولدی، یاشلار ورزشی اگین اشیكلری گه‌ینیپ اویونلار بیلن چئقئش اتدیلر. چئندان دا تورکمنستانی تانئتماغی اونگاردئلار. سونگرا داش اوغوزدان 90 کیلومتر آرالئقدا یرله شن  کؤنه اورگنجی گؤرمأگه چاغئرلدئق وشول یرده صوفی لاردان بولان مسجدینگ امامئندان (نجم الدین کبری) و  قطب الدین محمدینگ عایالی توربگ خانئمئنگ رصدخانه سئندان( اون ايکینجی عاصئردا مغول پادشالارئنئنگ بیری ) شیله ده غوتلوغ بگ ينگ مناراسئندان گؤرمه‌گی گچيردیگ .آیدارسئنگ دینگه عباداتا یاردئلان یالی بولان  آداملار بیلن بو شأهرده  جمغه نماز اوقیدئق ملی اگین اشیگ لری بیر دون و کچه گِیم دی و بواگین اشیك لری اولاردا بیر تویسلی سالداملی لئق و سیلاغ دؤره‌دیأردی وشول یرده دوقلئغمزا غارامان، ایمت ایمه‌كلیگه چاغئرلدئق سونگرا لاچئن آدلی داش اوغوزدا یرله‌شن میخمان خانامئزا اؤيرلیب گلدیك. داش اوغوز شأهرینده بولان واغتلارمئزدا عاندالیبئنگ « زین‌العرب و لیلی مجنون» اوپرالاری نمایشا غویولدی آیدماق یرلی بو شأهره غولای بیر  اوبادا «امام محمود زمخشری «الکشاف تفسیرینگ ایاسی»  نئنگ مازاری یرله شیب ديرودکتر جمیل سعیدینگ آیدماغنا گؤرا  امام دنیانی ادبیات، تفسیر، دیل، و آچئق سؤزله‌مه‌ده بلیب دور. و کانفرانسانئنگ سونگقی گونينگ اِرته‌سی سالقی نئندا نوروز آغاجئنی تیکمأگه چاغئرلدئق شول یرده آغاچ تیکیأن  مونگ آداما غولای یاش، غارری، عایال ارکه‌ك گؤریأردینگ، شول یرده آیدئم ساز بولدی و غیزلار بیزلره و بیله‌کی گله‌ن آداملارا بشه‌نیک ،گازلی ایچگی لر میوا و چای پایلایاردئلار. سونگرا بیزچاغالانگ مکتبينه باردئق کلاسا گیره‌نمیز شول، مغلم بیر اشارا اده‌نده چاغالار توروپ بیر سس بولوپ خوش گلدینگیز آیتدئلار سونگرا ادپلی جه اوتوردئلار. سونگرا شول  اؤنگکی زال دا سونگلاما بایرامی گچيرمأگه چاغئرئلدئق آکادمیانگ باشلئغی یوقاری چئقدی دا یدی دولتينگ وکیل لرينی (پاکستان، تورکیه،اوزبکستان قزاقستان، فرانسه، ایتالیا و گرجستان)یوقاری چاغئردی اولاردا هرغایسی کانفرانس بارادا غیسغاچا سوز آیتدئلار. تورکمنستانئنگ ماهواره لئق کانالی کانفرانسینگ گچيرلیأن گونلرينی، بولوب گچیأن واقالاری گؤنی صوراتدا یایلئما بریأردی.  دوغروسی بیزده بو کانالدا كؤپ گوررینگ برديك. بیزینگ .عاراق لی دئغمئزی بیلن لارینده تانئش جاق بولوپ کأن یانئمئزا گلیأردیلر.  گرجستان بیلن آذربایجانئنگ ایلچی لری میخمان خانادا، وکیل لارنينگ یانئندان آیرشمایاردئلار. گرجستانئنگ ایلچی سی، منگ عاراقلی دئغمی بيلنده، عاراقدا عثمانلی لارئنگ گرجستانلی  بیرحأکمی بارمئش دیدی. یونه آصیل اونگ آدی یادئنا دوشمه دی. داود پاشامي دییيپ سورامدا؛ هاوا عاینی بیریتره‌ن زادئنی تاپان یالی به‌گندی.  بو بایرام دا اوتوز دولت ده‌ن محقق و بيليمدار غوشولئپدی و مزننه 120تحقیق ترکیه ، آمریکا ،اوکراین، قرقیزستان، روسیه، بلاروس، ازبکستان، هندوستان، چین، ایران، ایتالیا، قازاقستان، تاجیکستان، پاکستان، گرجستان، ایران، مصر، الجزایر، امارات متحده‌عربی، عربستان، آذربایجان، انگلستان، بلغارستان ،رومانی، مجارستان، ارمنستان، کره، فلسطین، و افغانستان و باشقا دولتلارده‌ن اوقئلدی  و تورکمنستان ئنگ  اؤزی ده ـ توه‌لمه کؤب سانلی تحقیق لاری کانفرانسا هودورله‌دی وآکادمیادا بارچا تحقیق لارئنگ غیسغا گورنوشينی بیر کتاب آرقالي، تورکمن ـ انگلیس و روسچا ديلینده چاپ ادلیپ، کانفرانس باشلانماقا، کانفرانسا دا غوشولانلارئنگ آرالارئندا پایلاندی و استاد محمد مهدی بیات «لیلی مجنون» حماساسی فضولی بغدادی و نورمحمد عاندالیبئنگ آراسندا، آدلی تحقیقنی تورک ديلینده آرا آتدی‌. شول یرده منی بگنديره‌ن زاتلارئنگ بیری، استاد بگ مراد غارای ـــ سومرلر بیلن تورکمن لرینگ ديل باغلانشئغی آدلی کتابئنی یازان کیشی ـــ بیلن  تانیشماغئم بولدی. بوکتابی دوستئمئز نصرت مردان، عاراب ديلینه ترجيمه اتدی. بایرامئنگ اوللانان ديل لری تورکچه، انگلیس‌چه، ،روسچاوتورکمنچه بولدی. سعودی عارابستان‌دان گه‌لنلر اؤز تحقیق لارنی عاراب ديلینده اوقادئلار. شول یرده ماقالالار، تورکمن ديلينه گچيريلیأردی. آیتماغمئز یرلی، کانفرانسئنگ باشلئغی، آنا قربان عاشیرف و کانفرانسلارئنگ سازلایشدئریجی سی، کاکا جان بگ، شیله بیر پیدالی کانفرانسئنگ غورولماسئندا اولی رول لاری باردی. کاکا جان عاینی بوکانفرانسانگ پتنه سی یالی، بار زاد اونگ اوستونده آیلانیاردی. عاراب ديلینی‌ده آچئق سؤزله‌مأنی باشاریاردی. سبأبی اول الازهر یوقار اقوجايئندا اوقونی غوتارئپدی، شیله ده اول رشید الدین وطواطئنگ نامالارنی عاراب ديلینده‌ن توركمن ديلینه ترجيمه ادیب دئر. استاد گلدی مرادا دا کؤپ ساغ بولسون آیدماغمئز یرلی سبابی اول مئدام بولشی یالی، هربیر کانفرانسادا، گیج آرا چنلی میخمانلاری غوناقلاي. گؤلر یوز بيلن غارشی آلئپ، یولا سالجاق بولوپ  اوقینی اوزينه حارام ادیاردي. (هر یئل دا 45 کانفرانسیا غورولیار)  گیج آرا یاغئن، یاغیب باشلادي. شونونگ اؤزی غونالغا باریانچا  مانگا یولداشلئق اتدی « اولی امپراطورلئغی دؤرده‌ن، داشئنی آلتی اوغلی غاباپ آلان اغوزخانئنگ » هیکل نينگ یانئنا بارامئزدا، من اؤنگا ماشین دان دوش بیر یأدیگأرلیك صورات آلدئرایلی دیه‌مده، هاوا ساوئق بولوپ غار یاغسادا اول ماشین دان  دوشدی سونگرا غونالغانگ غاپی سئندا منی یولا سالاندا گؤزلرنينگ خانا سئندا یاش دولوپ دورقا نصیب بولسا غولایدا دوشئشارئس دیدی. .. خوشلاشدئق.